Engizisyon, (Latince:inquisito=soruşturma) Ortaçağda Katolik kilisesi yargıçlarının mahkeme sistemidir. Bu mahkemelerde; haksız tutuklama, iftira, gizli tanık, işkence sıradan olaylardır.
Bu sorgulama sistemini 1252 tarihinde kuran Papa IV. İnnocentius, bir fermanla işkencenin kullanımına izin veriliyor. Hatta o dönemde, İtalya’daki işkencesiz mahkeme kararları eleştiriliyor!
Engizisyon mahkemeleri, tıpkı bugünkü gibi, neredeyse sadece “ihbar” ve “gizli tanık” temelinde çalışıyor. Gizli tanığın vermesi istenen ifade yazılıp önüne konuyor, ihbarcının her iddiası kabul ediliyor.
Yine, tıpkı bugünkü gibi, suçlarken kanıt gerekmiyor. Suçlanan kişinin, suçsuz olduğunu kendisinin kanıtlaması isteniyor!
İstanbul Başsavcısı ile Silivri Mahkemelerine -engizisyon kültürlerine katkı sağlasın diye- iki tarihi kitabı önermek istiyorum: Bernardo Gui’nin, 1323’te yazdığı, engizisyon yöntemlerini anlatan “Practica İnquisitionis” adlı kitabı ile Torquomada’nın, “Kutsal Engizisyon Ofisinin Talimatları” adlı derleme…
CONVERSO VE MORİSKO’lara ENGİZİSYON
Biliyorsunuz, 1492’de, önce 200 000 dolayında Yahudi, daha sonra da Müslümanlar, Katolik olmayı kabul etmeyince engizisyondan kaçarak İspanya’yı terk etmişler. Kalmak isteyerek “görünüşte” Hristiyanlığı sürdüren Yahudiler “converso”, Müslümanlar da “morisko” olarak adlandırılmışlardır. Moriskolar yine de engizisyondan kurtulamamış, kökleri kurutulmuştur.
İYİ YARGIÇ KÖTÜ YARGIÇ
Portekiz’in güneyinde, İspanya sınırına yakın bir Ortaçağ kasabası olan Reguengos de Monsaraz’ın belediye binasında, engizisyon döneminden kalma bir fresk var. Bu freskte, o dönemdeki hukuksuzluklar iki yargıç ile betimleniyor:
Solda “iyi yargıç” sağda ise “kötü yargıç!”
“İyi Yargıç”: İzleyiciye dönük oturuyor ve mahkemenin kırmızı asasını tutuyor. Yanında “Adalet” ve “Merhamet” adında iki melek var. Beyazlar giymiş bir adamı beraat ettiriyor…
Sağdaki “Kötü Yargıç” ise elinde kırık bir asa taşıyor. Gösterişli turuncu cüppesi ve kırmızı kürklü şapkası ile iki yüzlü olarak betimlenmiş. Omuzunda, kulağına bir şey söyleyen “şeytan” var. Yanına iki kişi yaklaşmış, birinden rüşvet olarak altın bir kese, diğerinden ise bir çift keklik almakta.
HANGİ VİCDAN?
Silivri’nin egemeni olanlara bir başka önerim daha var: 2021 Kore yapımı The Devil Judge (Şeytan Yargıç) adlı televizyon dizisini izlemeleri! İzlesinler de, açık yargılamalar halk tarafından izlendiğinde -ve sonunda halk oylamasına gidildiğinde- yapılan yanlışların halkın vicdanına nasıl çarptığını görsünler!
Oysa, ülkemizde karar verici vicdan, hukuk vicdanı değil, talimatlara boyun eğen vicdan!