İzmir Büyükşehir Belediyesi öncülüğünde, İzmir Planlama Ajansı (İZPA) koordinasyonunda yürütülen 2054 İzmir Nazım İmar Planı çalışmaları hız kesmeden devam ediyor. “İzmir için ne yapılmalı?” sorusundan yola çıkan bu kapsamlı proje, kentin önümüzdeki 50 yıllık gelişim rotasını belirlemeyi amaçlıyor. İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Dr. Cemil Tugay, bu süreci sadece teknik bir plan değil, “İzmir’in geleceğine dair ortak bir sözleşme” olarak tanımlıyor. Tugay, “Bu plan, İzmir’in 2054 ve 2074’e uzanan yolculuğunda ortak bir pusula olacak” diyerek projenin önemini vurguladı.
İzmir’in geçmiş planları bugüne ışık tutuyor
Kent için hazırlanan önceki üç plan, bugün yürütülen çalışmalara yön veriyor. 1973 Nazım İmar Planı, kentin kuzey-güney eksenindeki gelişimini belirleyen ilk üst ölçekli stratejiydi. 2007 Kentsel Bölge Nazım Planı, yeşil kuşak anlayışını öne çıkararak “sıçramalı büyüme” modelini önerdi. 2017 Nazım İmar Planı ise bu yaklaşımları güncelleyip havza odaklı planlama anlayışını benimsedi.
Bugün gelinen noktada ise iklim krizi, afet riski, dijital dönüşüm ve sosyal kırılmalar gibi yeni küresel dinamikler, kentin yeniden düşünülmesini zorunlu hale getiriyor. Bu bağlamda İzmir Nazım İmar Planı 2054, “yeşil, dijital ve sosyal dönüşüm” kavramlarını merkezine alarak çağın gereklerine yanıt veren bir planlama modeli oluşturuyor.
İyi yaşam şehirciliği merkezde, dayanıklı kent hedefte
Planın temel vizyonu, “iyi yaşam şehirciliği” ve “iklim akıllı planlama” ilkeleri üzerine kuruluyor. İzmir, bu kapsamda katılımcı, kapsayıcı ve dirençli bir kent olarak yeniden şekilleniyor. Plan, aynı zamanda Misyon Kent 2030 ve Vizyon 74 stratejik çerçevelerinin tam kesişiminde konumlanarak kentin sosyal, ekonomik ve ekolojik yapısını bütüncül bir biçimde ele alıyor.
Bu çerçevede plan, İzmir’i dört ana katmanda değerlendiriyor: denizel alan, merkez kent, çeper bölgeler ve kırsal alanlar. Her bir katmanda “Kent Alfabesi” olarak tanımlanan ortak bir kavramsal dil oluşturulması hedefleniyor. Böylece İzmir, coğrafi çeşitliliğini korurken aynı zamanda planlama dilinde bütünlüğe kavuşacak.
İzmir’in alfabesi yurttaşlarla yazılıyor
Planlama sürecinin en dikkat çekici yanı, katılımcı demokrasi anlayışının merkeze alınması. World Café oturumları, yurttaş meclisleri, kırsal çalışma grupları ve Misyon Kent Eylem Laboratuvarı gibi mekanizmalar aracılığıyla halkın doğrudan katkısı sağlanıyor. İZPA Başkanı Prof. Dr. Koray Velibeyoğlu, planın kentlilerin aktif katılımıyla şekillendiğini belirterek, “Bu süreçte farklı yaş gruplarının fikirleri bizim için çok değerliydi. Özellikle çocuk gruplarının sunduğu öneriler, geleceğe dair en yaratıcı fikirleri içeriyor” dedi.
Velibeyoğlu’na göre, bu katılımcı yapı sayesinde plan, sadece bir teknik doküman değil, İzmir’in tüm sakinlerinin ortak üretimi haline geliyor. Kentin farklı bölgelerinde yürütülen toplantılar, “İzmir’i birlikte tasarlamak” fikrinin somut bir örneğini oluşturuyor.
Dört ana sektör üzerinden şekillenen vizyon
Plan, “iyi olma halini” merkeze alan dört temel sektöre odaklanıyor: Konut, Sanayi/Ticaret, Tarım ve Turizm. Her sektör, kentin gelecekteki ekonomik ve sosyal dengesini oluşturacak temel yapı taşlarını belirliyor.
Bu sektörler, dört ana eksen üzerinden değerlendiriliyor: iklim ve yeşil altyapı, mekânsal metabolizma, sosyal uyum ve kent teknolojileri. Bu yaklaşım sayesinde İzmir’in gelişimi yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda ekolojik, sosyal ve ekonomik bir perspektifle izlenebilir hale geliyor.
Örneğin, tarım sektöründe iklim değişikliğine dayanıklı üretim modelleri öne çıkarken; sanayi ve ticarette yeşil dönüşüm yatırımları ön plana alınıyor. Turizmde ise sürdürülebilir destinasyonlar ve kültürel mirasın korunması temel hedefler arasında yer alıyor.