Vatandaşlar, "Alp Bilge Kağan kimdir? Kağanlığı döneminde neler oldu?" sorularına yanıt arıyor. Göktürk Devleti'nin önemli hükümdarlarından biri olan Alp Bilge Kağan, Türk tarihinin dönüm noktalarından birini temsil ediyor. İşte, Alp Bilge Kağan'ın yaşamı ve kağanlığı süresince gerçekleşen önemli olaylar hakkında detaylar...
Alp Bilge Kağan Kimdir?
Alp Bilge Kağan, Boy Kağan ya da tam adıyla Ay Tengride Kut Bolmış Alp Bilge Kağan, 808-821 yılları arasında Uygur Kağanlığı'nı yöneten Uygur kağanıdır. Onun döneminde, tahtta uzun süre kalmasının yanı sıra, üç dilli Karabalsagun Yazıtı'nı diktirerek, hayatı hakkında yalnızca Çin kaynaklarından değil, aynı zamanda bu yazıttan da birçok bilgi elde edilmiştir. Çin kaynaklarında adı 保義可汗 olarak geçer ve bu isim Bǎoyì kè hán olarak transkribe edilmiştir. Rus Türkologlar bu ismi Boy Kağan (Boyhan) olarak çevirmiştir. Bu dönemde, devlet yönetiminde önemli bir rol oynayan Aygucı, Kağanlık Aygucısı Inançu Külüg Çigsi, Uygur siyasetinin en önemli figürlerinden biri olmuştur.
Alp Bilge Kağan Ne Anlama Gelir?
"Alp Bilge Kağan" terimi, Türk tarihinde önemli bir lideri ifade etmektedir. "Alp" kelimesi Türkçede "yiğit" veya "cesur" anlamına gelirken, "Bilge" sıfatı geniş bilgiye sahip olan, bilgeliğiyle tanınan ve erdemli bir şekilde hareket eden kişiyi ifade eder. "Kağan" ise Türk boylarının veya devletlerin başkanı olan liderdir. Dolayısıyla "Alp Bilge Kağan", Türk tarihinde yiğit, bilge ve erdemli bir lider olarak tanımlanan bir unvandır. Bu unvan, o dönemdeki liderin kişisel özelliklerini ve topluma olan katkılarını vurgulamak için kullanılır.
Alp Bilge Kağan Döneminde Neler Oldu?
Külüg Bilge Kağan'ın ölümünden sonra, Türk Toyu Alp Bilge'yi kağan olarak atamıştır. Alp Bilge, egemenliğinin ilk yıllarında Çin'in etkisi altında kalsa da, zamanla bağımsız politikalar geliştirmeye başlamıştır. Kağanlığı boyunca, Çin sarayından bir prensesle evlenme arzusunu sürekli dile getirse de, Çin bu isteğe olumlu yanıt vermemiştir. Manici rahipler aracılığıyla bu isteğini gerçekleştirmeye çalışsa da, rahipler kağanı bu isteğinden vazgeçirmiştir. Çin İmparatoru'nun kağana kızını vermek istememesinin gerekçesi olarak, Çin hazinesinin bu kadar büyük bir düğünü karşılayacak güce sahip olmaması gösterilmiştir. Bu duruma öfkelenen Alp Bilge Kağan, Çin sınırına 3 bin Uygur atlısı göndererek Çin imparatorunu tehdit etmiştir. Ancak, savaşacak durumda olmayan Çin, sorunu diplomatik yollarla çözmeye çalışmıştır. Konfüçyüsçülerin saldırısına uğrayan Maniler yüzünden iki ülke arasındaki ilişkiler daha da kötüleşmiştir. Tüm bu olayların ardından, imparator bu evliliği kabul etmek zorunda kalmış, ancak antlaşma imzalanmadan önce 821 yılında Alp Bilge Kağan ölmüştür.
Karabalsagun Yazıtı ve Önemi
Bu kağanın diğer Uygur kağanlarından önemli bir farkı, Karabalagasun Yazıtı'nı kendi adına diktirmesi ve bu sayede kendisi hakkında doğrudan Türk kaynaklarından bilgi edinilebilmesidir. Bu yazıt, Alp Bilge Kağan'ın dönemine dair birçok değerli bilgi sunar ve onun mirasının önemli bir parçası olarak kabul edilir. Yazıtın üç dilde olması, o dönemin kültürel ve politik çeşitliliğini de yansıtmaktadır.
