BOP Ne Anlama Geliyor?
Büyük Orta Doğu Projesi (BOP), 21. yüzyılın ilk yıllarında, Amerika Birleşik Devletleri Başkanı George W. Bush yönetiminde ortaya atılan ve Orta Doğu ile Güney Asya’daki birçok ülkeyi kapsayan geniş çaplı bir siyasi projedir. Bu proje, İran, Türkiye, Afganistan ve Pakistan gibi ülkelerin yanı sıra çeşitli Müslüman ülkeleri de içerir. BOP, özellikle Müslüman dünyasında demokrasi ve reformları teşvik etmeyi amaçlayan bir girişim olarak lanse edilmiştir.
Projenin Ortaya Çıkışı ve Amaçları
BOP’un temel hedeflerinden biri, Amerika Birleşik Devletleri'nin bölgedeki stratejik çıkarlarını güvence altına almak ve bu coğrafyada siyasi reformları teşvik etmektir. Projenin ortaya atılmasındaki önemli faktörlerden biri, 11 Eylül saldırıları sonrası ABD'nin bölgedeki terör tehdidine karşı daha kapsamlı bir strateji geliştirme arayışıdır. Bu bağlamda, BOP, özellikle Müslüman ülkelerde "demokratikleşme" adı altında yapısal değişikliklerin gerçekleştirilmesini öngören bir plan olarak karşımıza çıkıyor.
Türkiye BOP İçinde mi?
Büyük Orta Doğu Projesi içerisinde Türkiye’nin de önemli bir yer tuttuğu iddia edilmektedir. Özellikle Türkiye'nin, İslam dünyasında laik bir yönetim anlayışına sahip tek ülke olarak "model" gösterildiği belirtilir. ABD'nin stratejik düşünce kuruluşu olan RAND Corporation tarafından 2004 yılında hazırlanan bir raporda, Türkiye’nin İslam dünyasında "demokratik İslam" modeline en yakın ülke olduğuna dikkat çekilmiştir. Ancak bu raporda, Türkiye'deki laiklik anlayışının ve milliyetçi akımların, halkın ABD’ye karşı olumlu bir tutum sergilemesini zorlaştırdığı ifade edilmiştir.
Projenin Arka Planı
BOP ile ilgili olarak bugüne kadar herhangi bir resmi belge yayınlanmamış olsa da, projeye dair çeşitli konuşmalar yapılmıştır. George W. Bush döneminde yapılan açıklamalarda, Endonezya, Malezya ve Bangladeş gibi Müslüman çoğunluğa sahip ülkeler, projenin dışında kalmış ancak istekleri halinde projeye dahil olabilecekleri belirtilmiştir.
Projenin ortaya atılmasında etkili olan bir diğer faktör ise, RAND Corporation tarafından hazırlanan "Sivil Demokratik İslam: Ortaklar, Kaynaklar ve Stratejiler" başlıklı rapordur. Bu rapor, İslam dünyasını kategorilere ayırarak, ABD’nin İslam dünyası üzerindeki etkisini artırmak için önerilen stratejileri sıralamaktadır. Aynı dönemde, Fethullah Gülen hareketinin desteklenmesi gerektiği yönünde görüşler de dile getirilmiştir.
BOP'un Türkiye'deki Yankıları
Büyük Orta Doğu Projesi zaman zaman Türkiye’de de tartışmalara yol açmıştır. Türkiye, hem coğrafi konumu hem de laik yapısı nedeniyle bu projede önemli bir rol üstlenmiştir. Ancak, BOP ile ilgili kesinleşmiş ve resmi bir belge ya da plan sunulmamış, proje daha çok söylem düzeyinde kalmıştır. BOP, özellikle George W. Bush döneminde yeniden gündeme gelse de, sonraki yıllarda uluslararası politikada daha az konuşulmuştur.
