DİRİ FAY NEDİR?
Diri fay ya da aktif fay, geçmişte deprem oluşturmuş olan tüm faylara verilen bir isimdir. Faylar, yer kabuğundaki çeşitli ölçekteki kayma yüzeyleri olarak tanımlanır ve üzerinde deprem gerçekleşen ve hareket eden iki levha veya levhacık arasındaki ara yüzeyi ifade eder.
Fayların dirilikleri, sadece yazılı tarihsel kataloglardan değil, aynı zamanda tarihi yapıları etkileyen faylanma işaretlerinden de anlaşılabilir. Özellikle, genç Kuvaterner çökellerini (2 milyon yıldan daha yaşlı olmayan) kesen faylar, ötelenmiş genç akarsu yatakları, ötelenmiş akarsu-denizel sekiler, basınç sırtı veya çöküntü gölcükleri, uzamış sırtlar gibi genç morfolojik şekiller oluşturmuş faylar, diri faylar olarak kabul edilir.
Bu tür faylar, genellikle sismik risk taşıyan bölgelerde bulunurlar ve bu bölgelerde yaşayan insanlar için potansiyel bir tehlike oluştururlar. Fayların hareketleri, depremlere neden olabilir ve bu da çevredeki yapıları etkileyebilir. Bu nedenle, fayların izlenmesi ve deprem riski taşıyan bölgelerdeki yapıların güçlendirilmesi, deprem riskini azaltmak için alınan önlemler arasındadır.
Tarihi yapıların faylanma işaretleri de, fayların diriliği hakkında bilgi sağlayabilir. Bu işaretler, fay hareketlerinin yarattığı izler, çatlaklar veya diğer yapısal bozukluklardan oluşabilir. Bu işaretler, fay hareketlerinin ne zaman gerçekleştiği ve ne kadar sıklıkla gerçekleştiği hakkında bilgi sağlayabilir.
Sonuç olarak, diri faylar doğal afetlere neden olabilen önemli jeolojik yapılar arasındadır. Bu nedenle, fayların takibi ve deprem riski taşıyan bölgelerdeki yapıların güçlendirilmesi gibi önlemler, afetlerin etkisini en aza indirmek için alınan önlemler arasındadır.
DİRİ FAY SINIFLANDIRMALARI
Bir bölge veya ülke için yapılabilecek diri fay sınıflandırması, kullanılan verinin niteliği ve kullanım amacına göre farklılık gösterir. Diri fayların sınıflandırılmasında, aktif, potansiyel aktif ve yetkin fay terimleri en sık kullanılan yaklaşımlardır.
Bu tanımların çoğunda kullanılan temel kriter, depremler sonucu faylar boyunca yüzeyde veya yüzeye yakın derinliklerde meydana gelen "yer değiştirme"dir.
Daha ayrıntılı bir sınıflandırma için, diri faylar alt gruplara ayrılarak sınıflandırılabilir ve faylarda meydana gelen en son yüzey yırtılmasının oluş zamanı jeokronolojik bir ölçüt olarak kullanılabilir.
Deprem yüzey kırığı: 1900-Günümüz zaman aralığında yüzey kırılmasıyla sonuçlanan büyüklükte deprem üretmiş fay.
Holosen fayı: Holosen (son 11.000 yıl) yüzey kırılmasıyla sonuçlanan büyüklükte deprem üretmiş fay.
Kuvaterner fayı: Kuvaterner (son 2.600.00 yıl) yüzey kırılmasıyla sonuçlanan büyüklükte deprem üretmiş ancak, Holosen aktivitesi ve depremselliği kuşkulu fay.
Olası Kuvaterner fayı veya çizgisellik: Kuvaterner aktivitesi kuşkulu fay veya güncel topoğrafyada belirgin çizgisellik.
