Antik Çin'de Dondurmanın Doğuşu
Bazı kaynaklara göre, dondurmanın kökeni 3000 yıl önceye, Antik Çin’e dayanıyor. Dağlardan toplanan kar ile meyve, bal ve şarap karıştırılarak yapılan bu tatlı, Çin imparatorlarının gözdesi olmuş. Kimi kaynaklar, bu tür bir tatlının M.Ö. 500’lü yıllarda Pers İmparatorluğu döneminde de bulunduğunu belirtiyor. Persler, soğuk hava depolarında muhafaza ettikleri karı bal, kaymak ve baharatlarla karıştırarak dondurma benzeri bir tatlı elde etmişler.
Persler ve Soğuk Hava Depoları
Persler, dondurmanın erken dönemlerinde soğuk hava depolarında ustalaşmışlardı. Dağların yamaçlarında kazılan çukurlarda toplanan karlar, çeşitli malzemelerle karıştırılarak saklanırdı. Bu karışım, Yahçal adı verilen buz depolarında muhafaza edilirdi. Büyük İskender’in Asya seferinde de benzer bir tatlıdan bahsediliyor; donmuş bal ve süt karışımı tükettiği biliniyor.
Roma İmparatorluğu ve Neron
Roma İmparatorluğu döneminde İmparator Neron, gladyatör dövüşlerini izlerken kar, bal ve meyve parçalarıyla hazırlanan bir tatlıyı tüketirdi. Neron'un bu tatlıyı çok sevdiği ve çeşnicibaşlarını ödüllendirdiği bilinir.
Ortaçağ ve Marco Polo
Roma İmparatorluğu’nun çöküşüyle birlikte Avrupa’da dondurma unutulmuş, ta ki 1292’de Marco Polo’nun Çin seyahatinden donmuş tatlıları Venedik’e getirmesine kadar. Anadolu’da da benzer bir tatlı olan kar helvası, kar, pekmez, bal veya meyve şuruplarının karla karıştırılmasıyla yapılırdı. Bu helva, bugün bazı yörelerde hâlâ tüketilmektedir.
Hindistan ve Hakiki Dondurma
Priscilla Mary Işın’ın araştırmasına göre, hakiki dondurma, şerbet ve sütlü karışımdan yapılır. Karışım donma derecesine getirilirken sık sık karıştırılarak buz kristallerinin eşit dağılımı sağlanır. Bu süreçte tuz kullanımı, karışımın donma noktasının altına çekilmesi açısından önemlidir. Işın, Osmanlılardan öğrendikleri şerbeti "sorbetto" olarak adlandıran İtalyanların, bu adı meyveli dondurma için kullandıklarını belirtir.
Osmanlı Döneminde Dondurma
Osmanlı’da dondurma, 17. yüzyılın sonlarına doğru saray mutfaklarında yerini almış. 18. yüzyılın sonunda Ahmed Cavid, İstanbul’da dondurmanın çeşitli meyvelerden yapıldığını yazmış. Dondurma kutuları, dondurmanın kıvamını koruyarak sokakta satışını mümkün kılmış. Osmanlı dondurmacıları, salepli keçi sütü kullanarak farklı bir dondurma türü yaratmışlar.
Sokak Satıcıları ve Dondurma Külahı
- yüzyılda İstanbul’da sokak dondurmacıları, bardaklarda dondurma satardı. Külahın icadı ise 1896’da İtalyan göçmeni Italo Marcioni tarafından yapılmış ve 1903’te patenti alınmış. 1904’te E.A. Hamwi, St. Louis ticaret fuarında gözleme benzeri hamuruyla dondurma satarak bu icadı popüler hale getirmiş.
