Türkiye ekonomisinin son yıllarda boğuştuğu yüksek enflasyon ve artan maden maliyetleri, en çok madeni paraları vurdu. Özellikle bakır, nikel ve çinko gibi metallerin maliyetlerindeki fırlama, 1, 5, 10 ve hatta 25 kuruşun üretim maliyetini, kendi nominal değerinin üzerine çıkarmıştı. Darphane için, 10 kuruş üretmek için 15-20 kuruş harcamak ekonomik olarak sürdürülebilir bir durum olmaktan çıkınca, bu paraların basımı 2025 yılının başından itibaren fiilen durdurulmuştu. Tedavülde olanların ise ya hurdacılara satıldığı ya da vatandaşlar tarafından "artık bir değeri kalmadı" düşüncesiyle kumbaralarda unutulduğu bir döneme girilmişti. Bu durum, piyasada ciddi bir madeni ufaklık ve para üstü sıkıntısını beraberinde getirdi.
Esnafın "para üstü" feryadı karşılık buldu
Madeni kuruşların piyasadan çekilmesi, en çok günlük sıcak paranın döndüğü perakende sektörünü ve esnafı vurdu. Marketler, fırınlar, bakkallar ve manavlar, para üstü verirken büyük zorluklar yaşamaya başladı. Birçok işletme, 9,99 TL gibi küsuratlı fiyat etiketlerini terk ederek fiyatları doğrudan en yakın liraya yuvarlamak zorunda kaldı. Kimi zaman müşterilere para üstü yerine sakız, şeker veya küçük ürünler teklif edildi. Bu durum, hem işletmeler için bir maliyet kalemi oluşturdu hem de tüketici ile esnaf arasında sık sık tatsız diyalogların yaşanmasına neden oldu. Nakit alışverişin temel taşı olan bozuk para bulamama feryatları, ekonomi yönetimi ve Darphane üzerinde bir baskı unsuru oluşturuyordu.
Darphane düğmeye bastı: işte eylül ayı basım rakamları
Piyasadan gelen yoğun talep ve şikayetler üzerine, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü, bir süredir basılmayan küçük değerli madeni paralar için Eylül ayında yeniden düğmeye bastı. Ocak 2025'te 1, 5, 10 ve 25 kuruşlukların hiç basılmadığı, 50 kuruşun ise sadece 84 bin adet üretildiği bir dönemin ardından, Eylül ayında piyasaya sürülen yeni kuruş miktarları, piyasadaki "para üstü" açığını kapatmaya yönelik önemli bir adım oldu. Kurumun son verilerine göre, Eylül ayında tedavüle sokulan madeni ufaklıkların dökümü şu şekilde gerçekleşti:
-
1 Kuruş: 240.000 adet
-
5 Kuruş: 180.000 adet
-
10 Kuruş: 360.000 adet
-
50 Kuruş: 990.000 adet
Toplamda 1 milyon 770 bin adet madeni ufaklığın yeniden piyasaya sürülmesi, ilk etapta piyasada bir rahatlama yaratmayı amaçlıyor. Özellikle 50 kuruşun yaklaşık 1 milyon adet basılması, en çok ihtiyaç duyulan para üstü birimlerinden birinin eksikliğini gidermeye yönelik atılmış kritik bir adım olarak değerlendiriliyor.