Hazırlayan/ Burçak TEMEL (Çocuk Gelişimci ve Yaratıcı Drama Öğretmeni)

Son günlerde yaşadığımız olağanüstü durum dünyadaki her aileyi etkiledi. Yaşanılan krizlerden mümkün olduğunca az etkilenerek çıkmak her bireyin dileği. Bu gibi dönemlerde ebeveynler ve eğitmenler olarak çocukların gereksinimlerini daha dikkatli bir şekilde yerine getirmemiz gerekmekte. Çocukların en önemli gereksinimleri nedir? diye sorarsak, sevgi ve oyundur cevabı gelir hemen akla.

Oyun kavramı insanın varoluşundan beri vardır. Oyun, geçmişten günümüze çocuk kelimesinin çağrıştırdığı ilk hareket, ilk etkinliktir. Basit, ilkel, hatta günlük dilde anlaşıldığı gibi boşa harcanan zaman olarak görülse de çocuklar söz konusu olduğunda; oyun, sevgiden sonraki en önemli ruhsal besindir. Bir bebeğin büyüyüp gelişmesinde sevgi ne kadar önemli ise oyunun varlığı da o derecede önemlidir. Çünkü çocuk için oyun; sevginin göstergesi ve maddeye dönüştürülmüş hâlidir. Başka bir açıdan da oyun; en değerli öğrenme ve deneyimleme aracıdır. Çocuk oyun ile merak eder, keşfeder, deneyimler, öğrenir .

ABD Texas Üniversitesi'nde, Philips şirketi ile yapılan araştırma sonuçlarına göre; zaman sabit tutulduğunda insanların; Okuduklarının %10’unu, işittiklerinin %20’sini, gördüklerinin %30’unu, görüp işittiklerinin %50’sini, yapıp söylediklerinin %90’ını hatırladıkları ortaya çıkmıştır. Oyun da çocuğun bütün duyularına hitap ettiğine göre; çocuk oyun ile öğrendiği bir bilgiyi, deneyimi hayatı boyunca hatırlama olasılığı da %90 civarında diyebiliriz. Oyun oynarken; çocukların yaş ve gelişim özelliklerine göre oyun etkinliklerinin süreleri yaklaşık olarak; 3-4 yaş için 10-15 dakika, 4-5 yaş için 20-25 dakika, 5-6 yaş için 30-35 dakika düşünülebilir. Ancak bu sürelerin esnek tutulması gerektiği unutulmamalıdır. Bu önemli bilgiler ışığında sizler ile evlerde çocuklarınız ile beraber keyifle oynayabileceğiniz oyunlar paylaşacağım. Unutmamamız gereken küçük ama önemli bir nokta; çocukların evde sıkılmalarına da izin vermek. Böylece sıkıntıyla, boşlukla başetmelerine ve bunun sonucunda da yaratıcılıklarının ortaya çıkmasına fırsat vermeliyiz. Şimdiden iyi eğlenceler.

Büyük fener oyunu

Gelişim Alanı: Bilişsel gelişim

Yaş Grubu: Okul öncesi (3-6 yaş)

Japon çocukların en sevdiği oyunlardan biri. Bu şaşırtmacalı oyunda oyuncular, çember oluşturacak şekilde yere oturur. Oyun, bir oyuncunun ellerini birbirine yaklaştırarak “Büyük fener” demesiyle başlar. Yanındaki oyuncu ellerini açarak “Küçük fener” der ve oyun bu şekilde devam eder. Hızlı oynandığında daha da eğlenceli hâle gelen bu oyunda yanlış yaparak sırayı bozan oyundan çıkarılır.

Evinize köyünüze

Gelişim Alanı: Psikomotor gelişim

Yaş Grubu: 5-6 yaş

Oyun alanına düz bir çizgi çizilir. Çocuklar bunun üzerinde bağdaş kurarak oturur. 10-15 adım karşılarına büyük çaplı iki çember çizilir. Çemberlerden biri çocukların evi, diğeri ise köyüdür. Lider, “evinize” dediğinde oyuncular bir çembere; “köyünüze” dediği zaman da diğer çembere doğru koşarlar. Söylenilen çembere giren ilk çocuk başarılı olur. Daha sonra çemberlerin isimleri değiştirilerek oyuna devam edilir. Lider arada şaşırtmacalar yapabilir yada çember sayısını arttırabilir.

Mırnav kediler

Gelişim Alanı: Dil ve Psikomotor gelişim

Yaş Grubu: 2-4 yaş

Çocuk ile aşağıdaki cümleler söylenerek hareketleri yapılır. Mırnav, mırnav iki kedi. Pıst pıst (işaret parmakları hareket ettirilir). Biri çıkmış üst odaya (işaret parmağı ile yukarı çıkma hareketi yapılır). Biri inmiş alt odaya (diğer elin işaret parmağı ile aşağı inme hareketi yapılır). Biraz sonra buluşmuşlar (parmaklar buluşturulur). Mırnav, mırnav konuşmuşlar (parmaklar hareket ettirilir). Ben bir fare yakaladım (sağ elin işaret parmağı hareket ettirilir). Ben tabakları yaladım (sol elin işaret parmağı hareket ettirilir). Aman demişler çabuk yorulduk (el bir kez şaklatılır). İşte orada bir koltuk (koltuk, minder vb. gösterilir) Hemen koşmuşlar oraya (ellerle makara sarma hareketi yapılır). Uyumuşlar doya doya (uyuma hareketi yapılır). Ev sahibi çıkagelmiş. Kalkın miskin kediler demiş (uyanma hareketi yapılır).

Hareketi kim başlattı?

Gelişim: Psikomotor, Sosyal gelişim

Yaş Grubu: İlköğretim ve üzeri yaş grupları için uygundur.

Oyuncular ayağa kalkarak bir çember oluşturulur. Katılımcılardan bir gönüllü seçilir gözleri kapatılır ve çember ortasında durur. Ebenin göremeyeceği şekilde çemberdeki çocuklardan da bir kişi seçilir ve bir ritim hareket belirlemesi ve istediği zaman hareketini değiştirmesi istenir. Seçilen oyuncunun yaptığı hareketleri tüm çember yapacaktır. Ebe de hareketi kimin başlattığını bulmalıdır. 3 tercih hakkı vardır. Bilemezse yeni bir hareketçi seçilir ve oyun tekrar başlatılır. Önemli olan her oyuncunun çemberin merkezine ortadaki ebeye bakmaları ve hareketi başlatanı ebenin bulamamasını sağlamak.

Elim elim öpelek

Gelişim: Sosyal, zihinsel gelişim

Yaş: 2–5 yaş

4–5 kişi ile oynanır. Bir kişi ebe olur. Ebenin dışındaki oyuncular birer ellerini avuçları açık olacak şekilde bir sehpanın yada masanın üzerine koyarlar. Ebe; ebelik tekerlemesini söyleyerek ve bu sırada tekerlemenin her durağında bir oyuncunun eline parmağı ile dokunarak gezinir. Ebelik tekerlemesi en son kimin avucunun içinde kalmışsa o oyuncu oyundan çıkar. oyunda en sonra kalan yenilmiş sayılır. Sıra ile her oyuncu ebe olarak oyun tekrar oynanır.

Ebenin tekerlemesi:

Elim, elim öpelek,

Yer toz topalak,

Topalağın yarısı,

Cikcik’lerin darısı,

Ördek sudan gelmeden,

Kanadını kırmadan,

Şa-pır, Şu-pur,

Şunu şurdan öp de kal-dır.

Beş taş oyunu

Yaş: 4 yaş ve üstü

Gelişim: Fiziksel gelişim (el-göz, el-göz-dil koordinasyonunu pekiştirir), Sosyal gelişim Oyun Malzemesi: Cam bilye büyüklüğünde taş (taş yoksa boncuk, oyun zarı, veya oyun hamurlarından yapacağınız kurtulmuş yuvarlak parçalar da olur.) Bu oyun Türkiye’nin hemen hemen her yöresinde çocuklar tarafından oynanan bir oyundur. Yörelere göre oyunun kuralı ve gidişatı farklı olmak ile birlikte çok keyif veren bir oyundur. Bu oyun başlığında size iki versiyonunu paylaşacağım. Oyun her versiyonda iki yada daha çok kişi ile oynanır.

Büyük yaş grubu çocuklar ile oynanacak ise; Beş taş avuç içine alınır havaya fırlatılır ve hepsi tek el hareketiyle kapmaya çalışır. En çok taş kapan kişi oyuna başlar. Oyuncu beş taşı avuç içine alır. Bir tanesini baş ve işaret parmağı arasında tutarak havaya atar. Taş havada iken diğer taşları yere bırakır ve havadaki taşı kapar. Elindeki tek taş ebe taşıdır. Sonra birler seviyesini oynar ebe taşı havaya atar. Taş yere düşmeden yerdeki taşlardan birini alır ve aynı eliyle, havadan yere düşmekte olan taşı tutar. Yerden kaptığı taşı öbür eline geçirir ve ebe taşını bir daha havaya atar. Yerde kalan diğer taşları da sırasıyla yerden toplar. Tüm taşlar toplanınca 1. seviye biter ve 2. seviye başlar. 2. seviyede ebe taşı havadayken ikişer ikişer taşları toplar. 3. seviyede ebe taşı havadayken ilk atışta bir, ikinci atışta iç taşı yerden toplar. 4. seviyede tüm taşları avucuna alır. Ebe taşını havaya atar ve elindeki taşları yere bırakır. İkinci atışta ise ebe taşı havadayken dört taşı da aynı anda toplar. 5. seviye ise puan toplama aşamasıdır. Oyuncu tüm taşları avucuna alır (ebe taş dahil). Tüm taşları havaya atar ve elinin sırtı ile tutar, elinin sırtında kaç taş varsa onları tekrar havaya atar ve avuç içinde toplar. avucunun içinde kaç taş kaldıysa o kadar puanı olur.

Kurallar: Oyuncu ebe taşı atarken de yerdeki taşları tutarken de hep aynı elini kullanmalıdır. Ebe taşı yere düşüren yanar ve sırası geldiğinde kaldığı seviyeden devam eder. Yerdeki taşları toplarken seviyeye uygun sayıda toplanmaz ise oyuncu yanar ve sırası geldiğinde kaldığı seviyeden devam eder. Toplanan puanlar bir sonraki oyun turunda kimin birinci başlayacağında kullanılır.

Küçük yaş grubu çocuklar ile oynanacak ise; Herhangi bir ebelik tekerlemesi ile en önce oyuna başlayacak oyuncu belirlenir. Oyuncu beş taşı alarak yere bırakır. Sonra içlerinden birini havaya atar. Taş yere düşmeden yerdeki taşlardan birini alı ve aynı eliyle havadan yere düşmekte olan taşı tutar. Yerden kaptığı taşı öbür eline geçirir. Sonra ikinci, üçüncü ve dördüncü taşı sıra ile yerden toplar. 2. seviyede oyuncu beş taşı avucunun içine alır. İçlerinden birini havaya atar. Taş yere düşmeden avucundaki dört taşı yere bırakır ve havada düşmekte olan taşı yine aynı eliyle tutar. Taşı havaya atarken “Altın top!” , taşı tutarken de “Gel avucuma kon!” der. Sonra birinci taşı alırken “1. taş” ve ebeyi yakalarken “Gel avucuma Kon!” der. Bu oyun taşları sıra ile toplayarak bitirilir.

Kurallar: Oyuncu ebe taşı atarken de yerdeki taşları tutarken de hep aynı elini kullanmalıdır. Ebe taşı yere düşüren yanar ve sırası geldiğinde kaldığı seviyeden devam eder.

Burçak Temel Kimdir?

2004'te İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıbbi Biyolojik Bilimler Bölümü'nden mezun oldu. Moleküler Genetik Üzerine Moleküler Onkoloji ve Moleküler Genetik Anabilim Dallarında uzmanlık stajlarını tamamladı. Öğrencilik yıllarından başlayarak 11 yıl Mikrobiyoloji ve Biyokimya laboratuvarlarında Uzm.Tıbbi Biyolog olarak Laboratuvar Sorumluluğu yaptı. Aynı dönemde Anadolu Üniversitesi İşletme Fakültesi Sağlık Kurumları İşletmeciliğini bitirdi. 2014'de Tıbbi Biyologluğu bıraktı ve profesyonel kariyer olarak Yaratıcı Drama Eğitmenliği/Öğretmenliğini tercih etti. 2018'de TEGV’in Eğitmen kadrosuna geçti. MEB Yaratıcı Drama Liderliği ve Koçluğu eğitimini tamamladı. 2016'da Anadolu Üniversitesi Çocuk Gelişimi Önlisans Bölümüne girdi. 2018'de ise İÜ Çocuk Gelişimi Lisans Bölümüne başladı. 2017'de “Atölye Rengarenk”i kurdu. 2017-2019 yılları arasında Devlet okulları ilköğretim bölümü ile Özel kolejlerin okul öncesi, ilkokul ve ortaokul bölümlerinde Yaratıcı Drama Öğretmenliği yaptı. İzmir Eğitim Kooperatifi’nin kurucularından oldu. 2018'de bu yana Sistem Düşüncesi Derneği yürütme kurulu üyesi olan Temel, Kırmızı Kedi Yayınevi'nin “Yaratıcı Okuma Projesi” kapsamında 38 il ve ilçe gezerek 2651 öğrenciye ulaştı. 2019'dan beri AÇEV bünyesinde çocuk gelişimi üzerine eğitimler veriyor. Burçak Temel, 2019 Kasım ayında İzmir Büyükşehir Belediyesi Sosyal Projeler Dairesi Başkanlığı Aile ve Çocuk Hizmetleri Şube Müdürlüğünce yürütülen ve İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA) tarafından desteklenen “Kültür Park Çocuk Keşif Atölyeleri Merkezi Projesi”nde Çocuk Hakları Eğitmeni olarak; Hayaller Haklar atölyesinin eğitim içeriğini hazırladı ve çocuklar ile uygulamaya başladı.