Hozat, tarih boyunca Anadolu'nun özerk yapıya sahip bölgelerinden biri olarak tanınmış, köklü bir geçmişe sahip bir yerleşim yeridir. Hozat isminin, eski Türkçede "sıçramak" veya "hoplamak" anlamına gelen “Hozmek” kelimesinden geldiği düşünülmektedir. Çeşitli kaynaklarda bölgenin, tarihin derinliklerine dayanan geçmişiyle göçebe kültürünün izlerini taşıdığı ifade edilmektedir.
SELÇUKLU VE OSMANLI DÖNEMLERİNDE HOZAT
Hozat ve çevresi, Selçuklu Dönemi boyunca göçebe ekonomi modelinin hakim olduğu bir yapıya sahipti. Bu bölge, tarih boyunca otoriteye direnen topluluklara ev sahipliği yaptı. Alevi ve Şii inanca sahip grupların, Selçuklu otoritesine başkaldıran Baba Resul ve Sarısaltık gibi isimlerin de buraya sığındığı bilinmektedir. Özellikle Sarısaltık’un Hozat’ın yakınındaki köylerden birinde mezarının bulunduğu söylenir.
1516 yılında Yavuz Sultan Selim’in fetihleriyle Osmanlı topraklarına katılan Hozat, Osmanlı’nın yönetiminde belirli bir özerklik içinde varlığını sürdürdü. Kanuni Sultan Süleyman döneminde bölgedeki beyler sancağa ayrılarak Hozat ve çevresi Erzurum Eyaleti’ne, ardından Diyarbakır’a bağlandı. Tanzimat Fermanı'nın ilanından sonra ise tekrar Erzurum’a bağlandığı tahmin edilmektedir.
TANZİMAT DÖNEMİ VE DERSİM BEYLERİNİN GÜÇLÜ ETKİSİ
Dersim beyleri, Osmanlı’nın 19. yüzyıl ortalarına kadar bölgedeki hakimiyetini aşiret ve sancak beyleri aracılığıyla yürütmeye çalıştı. Osmanlı yönetimi, bölgenin zorlu coğrafi yapısı ve yerel beylerin gücü nedeniyle Hozat ve çevresinde tam anlamıyla bir otorite kurmakta zorlandı. Tanzimat döneminde başlayan reformlarla birlikte, Osmanlı Devleti bu bölgedeki özerk yapıyı dönüştürmeye çalıştıysa da, beylerin mevcut düzene direnişi 20. yüzyıl başlarına kadar sürdü.
1845’te Erzurum’dan ayrılarak il olan Dersim, 1862’de Elazığ’a sancak olarak bağlandı. Ancak bu dönemde ağalar ve eşraf, devlet otoritesine karşı şiddetle direniş göstererek isyan başlattılar. Çeşitli Osmanlı paşaları isyanı bastırmak için bölgeye gönderildi, ancak köklü bir reform yapılmaması isyanların devam etmesine yol açtı.
CUMHURİYET DÖNEMİNDE HOZAT VE İDARİ DEĞİŞİKLİKLER
Cumhuriyetin ilanıyla birlikte Dersim bölgesi de Türkiye Cumhuriyeti’nin modernleşme politikalarının etkisine girdi. 1935 yılında çıkarılan Tunceli Kanunu ile Hozat, Tunceli vilayetine bağlı bir kaza olarak yapılandırıldı. 4 Ocak 1936 tarihinde Tunceli’nin merkezi Kalan’a taşınarak Hozat yeni yönetim sistemine entegre edildi.
HOZAT’IN KÜLTÜREL MİRASI VE GÜNÜMÜZDEKİ YERİ
Hozat, uzun süren tarihi boyunca birçok kültür ve inanç gruplarının bir araya geldiği bir coğrafya olmuştur. Osmanlı döneminden kalan hanefilik etkisinin yanında, bölgedeki Alevi inanç yapısı da kültürel dokunun bir parçası olmuştur. Özellikle Cumhuriyet’in ilk yıllarında devletin köklü reform hareketlerine sahne olan Hozat, tarih boyunca direniş ve kültürel zenginlikleriyle öne çıkmıştır.
Hozat, bugün hala tarih boyunca süregelen bu köklü geçmişin izlerini taşıyan önemli bir yerleşim yeridir.
