9 Eylül Gazetesi'nden Mert Yasin Alpdündar'ın haberine göre; İzmir Katip Çelebi Üniversitesi (İKÇÜ) Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesinden akademisyenler, Moğolistan'da ortak kazı yapmayı içeren protokol kapsamında Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığının (TİKA) desteğiyle başlanan çalışmalarla Türk tarihine adeta yön verdi. Moğolistan'ın Tuul Vadisi'nde, Bilge Kağan ve Kül Tigin yazıtlarında adı geçen Dokuz Oğuzların yaşadığı ‘Togu Balık’ kentini bulmak için harekete geçen 30 kişilik ekip, tarihi kenti bulmayı başardı. Böylece, Türk tarihinde yerleşik yaşamın bilinenden çok daha eskilere dayandığı kanıtlanmış oldu. İKÇÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Şaban Doğan'ın koordinasyonu ve Prof. Dr. Anıl Yılmaz ile Doç. Dr. Enkhtur Altangerel’in başkanlığını yaptığı kazı çalışmalarında, Türklerin şehir hayatı, kültürü ve medeniyetine dair pek çok bulgu elde edildi. Konu hakkında 9 Eylül gazetesine konuşan İKÇÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Şaban Doğan, kazı çalışmalarındaki son gelişmeleri aktardı. Togu Balık kenti keşfinin Orhun Yazıtlarından sonraki en önemli keşif olduğunun altını çizen Doğan, “Ve ne mutlu bizlere; İzmir’in bağrından çıkmış bir üniversite ve o üniversitelerin akademisyenleri bu keşfi yaptı. Akademi dünyasının Ankara ve İstanbul’dan ibaret olmadığını, İzmir’in de bu yarışta var olduğunu gösterdiğimizi düşünüyorum.” dedi.
‘UYGURLARDAN 100 YIL ÖNCE KURULMUŞ’
İKÇÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Şaban Doğan, Togu Balık kentinin kazı çalışmalarına başlamadan üç yıl önce çalışmalara başladıklarını söylerken, “Üç yıl boyunca literatür taraması yaptık. Yüzey araştırmalarımızı yoğunlaştırdık. Hedefimiz, yazıtlarda geçen ancak tam olarak nerede olduğu tespit edilemeyen Togu Balık kentinin kalıntılarını bulmaktı. Uzun süreli bir çalışmanın meyvelerini şu anda topluyoruz” ifadelerini kullandı.
Prof. Dr. Doğan, Togu Balık şehrinin tarihi hakkında şu bilgileri verdi;
“Moğolistan coğrafyasında Türk dönemine ait bilinen en eski şehirler Karabalgasun ve Baybalık’tır. Bu kentler 700’lü yılların ortalarında inşa edilmiştir. Türk yerleşim tarihi açısından, "Uygurlar yerleşik hayata geçiş denemelerini yaptılar ve ilk şehirler de buralardır" şeklinde tarihsel kaynaklarda bilgiler bulunmaktadır. Ancak Türk yazıtlarında “Togu Balık” adlı bir şehirden bahsediliyor. Yazıtlarda, Köktürklerin Uygurlarla bir yıl içinde dört kez savaştığı ve bu savaşların ilkinin Togu Balık çevresinde gerçekleştiği ifade ediliyor. Bu savaş 714-715 yıllarında gerçekleşmiş. Yani bilinen en eski şehrimizden çok daha eski bir dönemden söz ediyoruz. Ayrıca, Uygurların kurucu boylarından olan Dokuz Oğuzların yerleşim alanı olarak biliniyor. Tarihsel veriler, bu şehrin 630-680 yılları arasında inşa edildiğini göstermektedir. O dönemde Köktürk Kağanlığı yıkılmış, Köktürkler Çinliler tarafından o bölgeden uzaklaştırılmış, bölge Dokuz Oğuzların hakimiyetine girmiştir. Bu şehrin o dönemlerde kurulduğu kesindir. Bilge Kağan ve Kül Tigin yazıtlarında da Bilge Kağan, Dokuz Oğuzlarla Togu Balık’ta savaştığını belirtmektedir. Dolayısıyla, amacımız şu ana kadar bilinen en eski Türk şehri olan Togu Balık kentinin yerini tespit etmek ve onunla ilgili yoğun çalışmalar yapmaktı. Bunu da başardık. Bilinen tarihin aksine, Uygur yerleşimlerinden 100 yıl öncesinde Dokuz Oğuzların ilk şehri kurduğunu kanıtlamış olduk”
‘ALTIN İŞLENEN İŞ YERLERİ KALINTILARINA ULAŞILDIĞI DÜŞÜNÜLÜYOR’
Prof. Dr. Doğan, kazı çalışmaları ilerledikçe Türk şehir geleneğinin köklerine doğru ineceklerini vurgularken, Türklerin şehir yaşantısına dair yeni veriler de elde edileceğini dile getirdi. Doğan, “Örneğin, bu yıl şehir kalıntılarında 30 kişilik ekibimizle çok ciddi çalışmalar yaptık. Binlerce drone fotoğrafı çekip birleştirdik. Şehrin 3D modellemesini yapıyoruz. Bu modelleme çalışmaları esnasında bir iş merkezi tespit ettik. Büyük bir ihtimalle altın işlemeciliği yapılan bir yer. Hunlar, Köktürkler ve Uygurlar döneminden kalma muazzam altın işçiliği ürünleri görüyoruz. Pek çoğumuz, “Hun, Köktürk ve Uygur döneminden kalma muhteşem altın işçiliği ile yapılmış eserler var, acaba bu eserleri Çinli ustalar mı yaptı?” diye düşünüyorduk. Bu kalıntıları görünce, “Hayır, bizim altın işleyen ustalarımız varmış” sonucuna vardık. Bu şekilde ulaştığımız bilgi ve kalıntılar, Türk şehir hayatını, Türk kültürünü ve Türk medeniyetini daha doğru ve yakından tanıma fırsatı verecek.” diye konuştu.
‘ORHUN YAZITLARINDAN SONRA EN ÖNEMLİ KEŞİF’
Doğan, “Biz bu keşfi, Orhun Yazıtlarının keşfinden sonraki en önemli keşif olarak değerlendiriyoruz. Ve ne mutlu bizlere ki; İzmir’in bağrından çıkmış bir üniversite ve o üniversitenin akademisyenleri bu keşfi yaptı. Akademi dünyasının Ankara ve İstanbul’dan ibaret olmadığını, İzmir’in de bu yarışta var olduğunu gösterdiğimizi düşünüyoruz. Bu bizim için mutluluk vericidir” dedi.
