“Komprador” sözcüğü, Portekizce “comprador”dan gelir ve “alıcı” anlamını taşır. Latince “comparare” (tedarik etmek) fiilinden türeyen bu kavram, ilk olarak Güney Çin’de Avrupalı tüccarların mallarını pazara götüren ve takas eden yerli aracılar için kullanıldı. Zamanla, yabancı şirketler adına çalışan yerli tedarikçileri veya yöneticileri tanımlayan bir terim hâline geldi.
Marksist düşüncede komprador burjuvazi
“Komprador burjuvazisi” kavramı, özellikle Marksist literatürde yer alır ve gelişmekte olan ülkelerdeki yerli kapitalist sınıfın yabancı sermaye ve çıkarlarla iş birliği yapan kesimini ifade eder. Bu sınıf, genellikle kendi toplumunun veya işçi sınıfının yararı yerine, dış güçlerle ortaklık kurarak kendi ekonomik çıkarlarını büyütmeye odaklanır. Bu nedenle kavram, olumsuz bir çağrışım taşır ve “emperyalizmin işbirlikçisi” ya da “satılmış sınıf” gibi anlamlarla birlikte anılır.
Tarihsel örnekler
19'uncu yüzyılın sonlarında Hong Kong ve Guangzhou’daki Çinli kompradorlar, yabancı şirketler adına çay, ipek, pamuk gibi ürünlerin ticaretini yürütür, yabancı bankalarda çalışırdı. Robert Hotung bu dönemin en bilinen kompradorlarından biri olarak, Jardine Matheson & Co. ile yaptığı işler sayesinde Hong Kong’un en zengin isimlerinden biri olmuştu. 20. yüzyılda Marksist teorisyenler, benzer işlevi gören yerli ticaret ve sermaye gruplarını “komprador burjuvazi” olarak adlandırmaya başladılar.
Günümüzde kullanım
“Komprador burjuvazi” ifadesi, bugün özellikle siyaset ve ekonomi tartışmalarında yerli sermayenin yabancı çıkarlarla hareket eden kesimi için eleştirel bir kavram olarak kullanılıyor. Bu kavram, iç piyasadaki bazı sermaye gruplarının ülke kaynaklarını dışarıya aktardığı veya dış sermayenin çıkarları doğrultusunda hareket ettiği yönündeki eleştirileri dile getirmek için tercih ediliyor.