Fitch reytinq agentliyinin müsbət proqnozu fonunda, maliyyə texnologiyaları Özbəkistanın bank sektorunun transformasiyasının əsasına çevrilib. Yüksək rəqabət və rəqəmsal bərabərsizlik şəraitində dövlət və aparıcı banklar FinTech ekosistemini inkişaf etdirir, əlçatanlıq, innovasiya və ixrac potensialına diqqət yetirirlər.
1. Open Banking və API iqtisadiyyatı
Özbəkistan Mərkəzi Bankı 2024-cü ildən etibarən Open Banking sistemini mərhələli şəkildə tətbiq edir:
• Banklarla FinTech şirkətlərinin qanuni inteqrasiyasına imkan verən texniki API standartları hazırlanıb.
• Rəqəmsal Texnologiyaların İnkişafı Agentliyi nəzdində “tənzimləyici sandbox” fəaliyyət göstərir.
• Kartların tokenləşdirilməsi və multi-acquiring daxil olmaqla BaaS (banking-as-a-service) həlləri dəstəklənir.
UZCARD artıq API inteqrasiya şlüzləri və P2P, e-ticarət biznesi üçün platformalar təqdim edir.
2. Qlobal tərəfdaşlıqlar
Özbəkistanın FinTech ekosistemi ölkə sərhədlərini aşır:
• Octobank internet acquiring və İT xidmətlərinin ixracı üçün Tenpay/Tencent ilə əməkdaşlıq edir. WeChat Pay sisteminə qoşulma danışıqları aparılır.
• TBC UZ Triple Jump fondundan 12.5 milyon dollar cəlb edib – qadın sahibkarlar üçün rəqəmsal mikrokreditləşmə sahəsində.
• Kapitalbank BS/2 (Penki Kontinentai Group, Litva) ilə əməkdaşlığa başlayaraq biometrik autentifikasiyalı yeni nəsil bankomatları tətbiq edir.
3. Acquiring və virtual bankların inkişafı
• 2024-cü ildə Octobank 100 000-dən çox virtual kart xidmət göstərib – rəqəmsal ödənişlərdə liderdir.
• Payme (TBC Group-a məxsus) – ödənişlər, hissəli alışlar (Payme Nasiya), mobil bankçılıq və investisiya məhsullarını birləşdirən universal platformaya çevrilib.
• Anorbank və Hamkorbank QR kod və Tap2Phone (NFC əsaslı smartfonlar) texnologiyası ilə multi-acquiring sistemlərini inkişaf etdirir.
4. Dövlət xidmətlərinə inteqrasiya və Smart ID
• Ödəniş xidmətləri my.gov.uz platformasına inteqrasiya olunub: vergilər, cərimələr, rüsumlar ödənilə bilir.
• “Rəqəmsal dövlət” proqramı çərçivəsində müştərilərin identifikasiyası sistemə daxil edilib: biometrik təsdiq və QR pasport vasitəsilə hesab açılması və verifikasiya.
5. Maliyyə savadlılığı və inklüzivlik
• Octobank, Kapitalbank və digər banklar Mərkəzi Bank ilə birlikdə məktəblərdə Global Money Week çərçivəsində təlimlər keçirirlər.
• Hamkorbank Telegram botları və YouTube üzərindən mobil təlim modulları tətbiq edib.
“Özbəkistanın FinTech platformaları artıq ənənəvi bankçılığın hüdudlarını aşmışdır: burada müştəri mərkəzdə dayanır, rəqabət isə UX, sürət və tərəfdaşlıqlar üzərində qurulub”, – deyə CEE Bankwatch analitiki qeyd edir.
Özbəkistan banklarının FinTech təşəbbüslərinin müqayisəli cədvəli
|
Bank |
Open Banking / API |
Beynəlxalq tərəfdaşlıqlar |
Acquiring və virtual kartlar |
Dövlət xidmətləri / ID |
Maliyyə savadlılığı |
|
TBC UZ |
Bəli |
Triple Jump, TBC Georgia |
Payme ekosistemi, hissəli ödənişlər |
Smartfonla verifikasiya |
Qadınlar üçün proqramlar, KOB krediti |
|
Kapitalbank |
Qismən |
BS/2 (Litva), Visa |
Visa/Uzcard ilə acquiring, NFC |
Qismən, my.gov.uz üzərindən |
Tələbə kartları |
|
Octobank |
Bəli |
Tenpay (WeChat Pay), İT ixracı |
100 000+ virtual kart, e-ticarət |
Bəli, Digital ID çərçivəsində |
Məktəblər, Global Money Week |
|
SQB |
Gözlənilir |
Moody’s / Euromoney |
NFC testləri, yeni bankomatlar |
Məlumat yoxdur |
MFO əməkdaşları üçün təlimlər |
|
Hamkorbank |
Qismən |
IFC, Asia Alliance |
Tap2Phone, QR kod texnologiyası |
Bəli, pasportla təsdiq |
Telegram botları, YouTube dərsləri |
Nəticə: FinTech — reytinq sabitliyinin faktoru
Fitch-in reytinq proqnozunun artırılması təkcə tənzimləyicinin qiyməti deyil, həm də FinTech mühitinin yetkinliyinin göstəricisidir. Burada:
• banklar Open Banking sistemini inkişaf etdirir,
• qlobal FinTech şirkətləri ilə fəal əməkdaşlıq aparılır,
• dövlət xidmətləri ilə inteqrasiya dərinləşir,
• kiçik şəhərlər və KOB-lar üçün rəqəmsal xidmətlərin əhatə dairəsi genişlənir.
MDB ölkələri, xüsusilə FinTech sahəsində inkişaf etməkdə olan Qazaxıstan, Tacikistan və Azərbaycan üçün Özbəkistan yalnız bir nümunə deyil, həm də transsərhəd həllər üzrə potensial tərəfdaşdır.