Türkiye’de yargının 1970-1980 yılları arasında ileri sayılabilecek bağımsızlığa ve hâkim teminatına sahip olup kendinden başka kimseye hesap vermediğini hatırlatan Av. Mehmet Gün, yine o yıllarda ortaya çıkan yolsuzluklar ve siyasi duruş sonucunda 1982’de, yargı bağımsızlığının ve hâkim teminatlarının büyük ölçüde kaybedildiğini belirterek şu değerlendirmede bulundu:

HSK âdeta yürütmenin uzantısı

“Hesapverir olmaması, yargıya hâkim teminatlarını ve bağımsızlığını kaybettirdi. 13 üyesinin tamamını iktidarın ve siyasetçilerin atadığı, Adalet Bakanı olmaksızın işlevini gösteremeyen Hakimler ve Savcılar Kurulu'nun (HSK) her yıl aldığı binlerce kararının yargısal denetime tâbî olmaması, HSK’yi âdeta yürütmenin bir uzantısı haline getirdi. Bu da yargıyı siyasal etkiye açık ve siyasal bir alet gibi kullanılabilir hale soktu. Yürütmenin ve genel olarak siyasetçilerin yargıya hâkim olması, yargı bağımsızlığını ve tarafsızlığını da kaybettiriyor. Bu da bir devlet olmanın gereği olan yargı gücünü neredeyse yok seviyesine getiriyor. Yargı gücünün temel işlevi, devasa devlet gücünü kullanan iktidarları, yürütmeyi ve üst düzey kamu görevlilerini ve buna talip olan siyasetçiler zümresini etkin olarak denetlemek, sınırlandırmak ve yolsuzluğu önlemektir. Hukukun üstünlüğü, temelde devletin hukuka uyarlığının sağlanması demektir.

Hesap vermeyen yargı bağımsızlığını ve tarafsızlığını kaybeder

“İstanbul Anadolu Cumhuriyet Başsavcısı İsmail Uçar’ın HSK’ye gönderdiği ve basına da yansıyan şikayet mektubu ile TİP Hatay Milletvekili Av. Can Atalay’ın temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiğine dair Anayasa Mahkemesi kararının 13. Ağır Ceza Mahkemesi ve yetkisiz olarak olaya müdahil olan Yargıtay 3. Ceza Dairesi tarafından anayasaya aykırı olarak uygulanmaması hakkında, şikayetlere rağmen, görevi ihmal, yetki gaspı ve sair sebeplerle açılması gereken soruşturmaların açılmamış olması, hesapverirlik aksadığında yargının bağımsızlığını ve tarafsızlığını kaybettiğini göstermektedir. Bağımsızlığını ve tarafsızlığını kaybeden yargı hesapverirliği tamamen kaybetmektedir.” 

Yargının tüm işlem ve kararları şüphe konusu oluyor

Anayasa Mahkemesi’nin Can Atalay kararlarına uyulmaması ile ortaya çıkan krizin, yargı hizmetlerini kalite esaslı olarak değerlendirmeyi imkânsız hale getirdiğini kaydeden Daha İyi Yargı Derneği Başkanı Av. Mehmet Gün, “Anayasanın açık hükümlerine aykırı olarak Anayasa Mahkemesi kararlarına uyulmaması, iktidardaki siyasilerin de bir başkaldırı niteliğindeki bu tavrı desteklemesi, balık baştan kokar misali, yargının tüm işlem ve kararlarını, güvenilirliğini şüphe konusu yapmaktadır. Bu durumda yargının hizmet kalitesini değerlendirmek de neredeyse mümkün değildir” dedi.

Sadece bir kriterde not verilebildi

Daha İyi Yargı Derneği, geçen yıl yargının hizmet kalitesini 10 kriterde 10 üzerinden değerlendirmiş, yıl sonu ortalama notunu da “2,5” olarak duyurmuştu. Bu yıl ise 10 kriterden sadece “temel evrensel değer ve ilkelere uyum” kriterine not verilebildi. Mehmet Gün, kurumsal yapıdaki sorunlar nedeniyle bir puan hak etmemesine karşın Türk milletinin derin kültür birikimi ile görevlerinin öneminin bilincinde özveri ile ve vicdanlarına göre görev yapan hâkim, savcı ve avukatların varlığı nedeni ile bu kriterde 2 puan verildiğini bildirdi. Nihai değerlendirmede, yargı hizmetlerinin 2023 notları şöyle:

YARGI HİZMETLERİNİN 2023 NOTLARI 

TEMEL EVRENSEL DEĞER VE İLKELERE UYUM:    2
HALKIN İHTİYACINA UYGUN HİZMET:            Not verilemedi
BİLGİ TECRÜBE VE YETKİNLİK:                Not verilemedi 
LİYAKAT VE PERFORMANS:                    Not verilemedi 
SÜREÇLERİN KOLAY ANLAŞILIR OLMASI:        Not verilemedi 
MADDİ GERÇEĞİN ORTAYA ÇIKARTILMASI:        Not verilemedi 
SİLAHLARIN EŞİTLİĞİ:                        Not verilemedi 
MAKUL SÜREDE VE ADİL YARGILANMA:        Not verilemedi 
MAKUL MALİYETLİ HİZMET:                    Not verilemedi 
KAMUOYU ARASINDA ETKİLİ İLETİŞİM:        Not verilemedi 
YIL SONU NOT ORTALAMASI:                        0,2


YARGI HİZMETLERİNİN 2022 NOTLARI 

TEMEL EVRENSEL DEĞER VE İLKELERE UYUM:        2
HALKIN İHTİYACINA UYGUN HİZMET:                3
BİLGİ TECRÜBE VE YETKİNLİK:                    3
LİYAKAT VE PERFORMANS:                        3
SÜREÇLERİN KOLAY ANLAŞILIR OLMASI:            3
MADDİ GERÇEĞİN ORTAYA ÇIKARTILMASI:            3
SİLAHLARIN EŞİTLİĞİ:                            2
MAKUL SÜREDE VE ADİL YARGILANMA:            2
MAKUL MALİYETLİ HİZMET:                        2
YARGI İLE KAMUOYU ARASINDA ETKİLİ İLETİŞİM:        2
YIL SONU NOT ORTALAMASI:                    2,5

Kaynak: BÜLTEN