Bilim dünyası, uzun süredir Mars’ın iç yapısı hakkında merak edilen sorulara cevap arıyordu. NASA’nın InSight aracı, Kızıl Gezegen’in yüzeyine yerleştirilen hassas sismometrelerle topladığı veriler sayesinde bu gizemi biraz daha aydınlattı. İngiltere’deki Imperial College London bünyesinde Dr. Constantinos Charalambous’un öncülük ettiği ekip, Mars’ta kaydedilen sekiz büyük deprem ve bir meteor çarpmasının sismik izlerini inceledi.
Elde edilen veriler, Mars’ın mantosunun derinliklerinde yaklaşık 4 kilometreye kadar uzanan dev kaya bloklarının varlığını ortaya koydu. Bu dev parçaların, gezegenin erken dönemlerinde yaşanan gök cisimleriyle çarpışmaların izleri olduğu belirtildi.
Kozmik çarpışmaların bıraktığı izler
Araştırmacılar, Güneş Sistemi’nin ilk 100 milyon yılında Mars, Dünya ve diğer iç gezegenlerin yoğun göktaşı bombardımanına uğradığını hatırlatıyor. O dönemde gerçekleşen çarpışmalar, Mars’ın genç ve ince kabuğunu parçalayarak geniş magma okyanuslarının oluşmasına yol açtı. Bu eriyik denizler, zamanla soğuyarak kristalleşti ve farklı bileşimlere sahip kaya parçaları mantonun içinde adeta hapsoldu.
Dünya’da ise bu tür yapılar çoktan yok oldu. Bunun sebebi, sürekli işleyen levha tektoniği mekanizması. Ancak Mars’ta tek parça halinde sabit kalan kalın kabuk, bu kozmik yaraları günümüze kadar koruyarak adeta bir “zaman kapsülü” işlevi görüyor.
Mars ve Dünya arasındaki büyük fark
Bilim insanlarının özellikle altını çizdiği nokta, Dünya’nın Güneş Sistemi’nde levha tektoniğine sahip tek gezegen olması. Bu dinamik süreç, Dünya’nın kabuğunu sürekli dönüştürüyor; dağlar yükseliyor, okyanuslar açılıyor, kıtalar sürükleniyor. Bu nedenle Dünya’nın erken dönemine dair kayaç izleri milyarlarca yıl içinde silinip gidiyor.
Mars’ta ise bu hareketlilik hiç başlamadı. Gezegenin kabuğu tek parça halinde sabit kaldı. Bu durum, bilim insanlarına Mars’ın jeolojik tarihini adeta geçmişe açılmış bir pencere gibi görme fırsatı sunuyor.
Venüs ve Merkür için yol gösterici
Uzmanlara göre Mars’taki bulgular, sadece Kızıl Gezegen’in değil, aynı zamanda Venüs ve Merkür gibi diğer iç gezegenlerin anlaşılması açısından da kritik bir fırsat sunuyor. Bu gezegenlerin iç yapıları hakkında doğrudan veriye ulaşmak mümkün değil. Ancak Mars’ta görülen korunmuş kaya blokları, bu komşu gezegenlerde de benzer süreçlerin yaşanıp yaşanmadığı konusunda güçlü ipuçları sağlıyor.
Dr. Charalambous ve ekibi, Mars’taki bu korunmuş heterojenliklerin bir gezegenin evrimsel sürecini anlamada eşsiz bir pencere açtığını vurguluyor.