Yüksek enflasyon, kiralardaki fahiş artışlar ve yaşam koşullarının ağırlaşması, emeklileri yeniden çalışmaya mecbur bırakıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verilerine göre, 2022 sonunda 945 bin olan çalışan emekli sayısı, 2024 sonunda 2 milyon 105 bin kişiye ulaştı. Bu artış, emeklilerin geçim sıkıntısının ne kadar derinleştiğini gözler önüne seriyor.
SGK’nın aktif/pasif dengesi alarm veriyor
SGK’ya kayıtlı prim ödeyen aktif sigortalı sayısı 2024 sonunda 25 milyon 675 bin 705 kişi olurken, kurumdan yaşlılık, malullük, dul-yetim ve ölüm aylığı alanların sayısı 16 milyon 602 bin kişiye ulaştı. Bu durum, SGK’nın aktif/pasif dengesini 1,61 seviyesine düşürdü. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) standartlarına göre, sağlıklı bir sosyal güvenlik sistemi için bu oranın 1/4 olması gerekiyor. Ancak Türkiye’de 1 çalışan, 1,61 emekliyi finanse ediyor.
EYT düzenlemesinin etkisi
2023 Cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimleri öncesinde Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) için getirilen emeklilik imkanı, SGK’nın yükünü daha da artırdı. Bu düzenleme sonrası SGK’dan aylık bağlanan yeni emekli sayısı, 2 yılda 2 milyon 741 bin kişi arttı. Bu durum, aktif/pasif dengesinin hızla bozulmasına neden oldu.
Süper emekliler ve mağduriyet
Anavatan Partisi (ANAP) döneminde uygulamaya konulan “Süper Emeklilik” sistemi, milyonlarca emekliyi mağdur etti. Bu sistemle yüksek prim ödeyerek emekli olanlar, diğer emeklilerle maaş eşitliği sağlanana kadar zam alamadı. Anayasa Mahkemesi (AYM) tarafından eşitlik ilkesine aykırı bulunan bu uygulama, emekliler arasında büyük maaş farklılıklarına yol açtı.
Milletvekillerine kıyak emeklilik
Milletvekillerine 2 yılda emeklilik hakkı tanıyan düzenleme, kamuoyunda “kıyak emeklilik” olarak adlandırılıyor. Bu düzenleme sayesinde milletvekilleri, hem vekil hem de emekli maaşı alabiliyor. AYM tarafından defalarca iptal edilmesine rağmen, her iktidar değişikliğinde bu uygulama yeniden hayata geçirildi.
2000 sonrası emeklilerin mağduriyeti
Kemal Derviş döneminde yapılan yapısal reformlar, emeklilik yaşını yükselterek birçok kişiyi mağdur etti. Prim gün sayısını tamamlayanlar, emekli aylığı almak için yaş sınırını beklemek zorunda kaldı. Bu durum, EYT sorununun temelini oluşturdu ve 2000 öncesi ile sonrası emekliler arasında büyük maaş farklılıkları yarattı.
2008 sonrası emekliler AKP mağduru
AKP iktidarı döneminde 2008 yılında yapılan düzenlemelerle emekli aylık bağlama oranları yüzde 75-80’lerden yüzde 50’ye düşürüldü. Bu düzenleme, emeklilerin yoksullaşma sürecini hızlandırdı. Özellikle işçi emeklileri, konut ve ikramiye gibi haklarını kaybetti.
Emekli maaşlarındaki uçurum
SGK çatısı altında olmalarına rağmen, işçi, memur ve Bağ-Kur emeklileri arasında büyük maaş farklılıkları bulunuyor. 2024 yılında en düşük memur emekli maaşı 19 bin 450 TL iken, işçi emeklileri için bu rakam 14 bin 460 TL oldu. Emekliler arasındaki maaş uçurumu, 5 bin TL’ye kadar çıkıyor.
Sosyal güvenliğe özelleştirme planı: TES
Hükümet, Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) ile sosyal güvenlik sistemini özelleştirmeyi planlıyor. Bu model, çalışanlardan ikinci bir prim tahsilatı yaparak emeklilik sistemini özelleştirmeyi hedefliyor. TES, IMF baskısıyla Şili, Arjantin ve Brezilya gibi ülkelerde uygulanan sistemin Türkiye versiyonu olarak öne çıkıyor.
SGK’nın içinde bulunduğu finansal kriz ve emeklilerin yaşadığı mağduriyetler, sosyal güvenlik sisteminin geleceği hakkında endişeleri artırıyor.
