Körtik Tepe, Diyarbakır’ın Bismil ilçesine bağlı Ağıl Köyü ve Aşağı Sazlık mezrası yakınlarında bulunuyor. Batman ve Bismil arasında, Batman Çayı ve Dicle Nehri’nin kesiştiği noktada konumlanan höyük, Batman şehrine de oldukça yakın olup, aralarındaki mesafe sadece 14 kilometredir. Bu önemli arkeolojik alan, M.Ö. 10700’lü yıllara kadar uzanan tarihiyle, Neolitik öncesi dönemde sürekli yerleşimin en eski kanıtlarından biri olarak kabul ediliyor.
Körtik Tepe’nin Tarihi ve Kazı Çalışmaları
İlk Kazılar 2000 Yılında Başladı
Körtik Tepe’deki kazı çalışmaları ilk olarak 2000 yılında başlatıldı. 27 Mart 2002 tarihinde tescillenen bölge, tescillenmeden önce tarım arazisi olarak kullanılıyordu. 2015 yılında Prof. Dr. Vecihi Özkaya başkanlığında yürütülen kazılarda, dünyanın en eski yerleşim alanlarından biri olduğu ortaya çıkarıldı. Kazılar, Dicle Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi ve Almanya’dan çeşitli üniversitelerin katılımıyla geniş bir ekiple gerçekleştirildi.
Körtik Tepe Buluntuları
Tarihe Işık Tutan Keşifler
Kazı çalışmaları sırasında elde edilen bulgular, Neolitik dönem öncesi sürekli yerleşimin izlerini taşıyor. Körtik Tepe’de tespit edilen yapılar üç katmanlı bir yapıya sahip. Birinci katmandaki yapılar, toprak zemin üzerine inşa edilmiş, basit taş temelli, yuvarlak konutlar olarak dikkat çekiyor. İkinci katmanda ise depolama birimleri olduğu düşünülen, taş döşeli zeminlere sahip yapılar bulundu. Üçüncü katmanda ise geniş çaplı konutlar ve çeşitli mezarlık alanları ortaya çıkarıldı.
Körtik Tepe Buluntuları Nelerdir?
- Yontmataş Aletler: Günlük yaşamda kullanılan kesici ve delici taş aletler.
- Sürtmetaş Aletler: Taşların yüzeylerini düzleştirmek ve şekil vermek için kullanılan aletler.
- Figürlü Taş Objeler: Dönemin inanç sistemine ve ritüellerine ışık tutan figürlü taş eserler.
- Kemik Aletler: Avcılık ve günlük işlerde kullanılan kemik malzemelerden yapılmış aletler.
- Gömü Geleneklerini Kanıtlayan Buluntular: Farklı mezar türleri ve defin uygulamalarına dair kalıntılar.
- Yerleşim Mimarisine Yönelik Buluntular: Yuvarlak ve farklı şekillerdeki konutlar, toplu yaşamın izlerini gösteren yapılar.
Körtik Tepe’nin Arkeolojik Önemi
Neolitik Öncesi Sürekli Yerleşim
Körtik Tepe, Neolitik dönem öncesi sürekli yerleşim açısından önemli bir örnek sunuyor. M.Ö. 11. bin yılın ilk yarısında başlayan yerleşim, M.Ö. 9300’lü yıllarda zirveye ulaşmış. Yuvarlak konut tasarımları, barınma sorunlarının çözümüne işaret ederken, konutların çevresinde ortaya çıkan mezarlar, o dönemde kutsal alanların evlerle iç içe olduğunu gösteriyor.
Körtik Tepe Kazı Çalışmalarının Katkıları
Tarihe ve Bilime Katkılar
Prof. Dr. Vecihi Özkaya liderliğinde gerçekleştirilen kazı çalışmaları, bölgenin insanlık tarihi açısından ne denli önemli olduğunu bir kez daha ortaya koydu. Neolitik öncesi dönemden kalma bu bulgular, o dönemdeki avcı-toplayıcı toplumların yerleşik bir yaşam sürdürdüğünü kanıtlıyor. Körtik Tepe, sadece Diyarbakır’ın değil, tüm insanlık tarihinin en önemli arkeolojik alanlarından biri olarak kabul ediliyor.
Körtik Tepe Tarihi
11. Bin Yılın İlk Yarısında Başlayan Yaşam
Körtik Tepe’nin tarihine baktığımızda, ilk yerleşimlerin M.Ö. 10700’lerde başladığı görülüyor. M.Ö. 10400’lü yıllarda yerleşim yoğunlaşmış ve M.Ö. 9300’lerde zirveye ulaşmıştır. Bu süreçte Holosen iklim değişiklikleriyle birlikte yerleşim alanının zaman zaman terk edildiği tahmin edilmektedir. Yerleşim planı, toplu konut alanları ve depolama birimleri gibi bulgular, bilinçli bir şehirleşme ve planlı bir yaşamın varlığını göstermektedir.
Öne Çıkan Başlıklar:
Körtik Tepe’nin Konumu ve Önemi
Diyarbakır’ın Bismil ilçesine bağlı Ağıl Köyü yakınlarında yer alan Körtik Tepe, M.Ö. 10700’lü yıllara dayanan tarihiyle dünyanın en eski yerleşim yerlerinden biri olarak dikkat çekiyor.
Neolitik Öncesi Yerleşim İzleri
Kazılarda elde edilen buluntular, Neolitik dönem öncesi sürekli yerleşimin izlerini taşıyor. Yapılar, mezarlar ve ritüel buluntuları, bölgenin tarihine dair önemli ipuçları sunuyor.
Kazı Çalışmalarının Bilimsel Katkıları
2015 yılında Prof. Dr. Vecihi Özkaya’nın liderliğinde yapılan kazı çalışmaları, Körtik Tepe’nin insanlık tarihi açısından taşıdığı büyük önemi gözler önüne serdi. Arkeolojik bulgular, dönemin toplumsal yapısına ve yaşam tarzına dair önemli bilgiler sunuyor.
