Son dönemde özellikle yeme-içme sektöründe yaşanan fahiş fiyat artışları ve menü hilelerine karşı Ticaret Bakanlığı'ndan sektörü kökten değiştirecek tarihi bir adım geldi. Bakanlık tarafından hazırlanan ve görüşe açılan Fiyat Etiketi Yönetmeliği taslağı, lokanta, restoran, kafe ve pastane gibi işletmeler için dijital fiyat listesi sistemini zorunlu hale getiriyor. Yeni düzenlemeye göre, tüm işletmeler sundukları hizmetlerin fiyat listelerini, tüketicilerin kolayca erişip karşılaştırma yapabileceği merkezi bir internet ortamında yayınlayacak. Ayrıca, masalarda menülere karekod ile erişim sağlanmasının da önü açılıyor.
Bakanlığın bu hamlesi, hizmet sektöründe şeffaflığı artırmayı, tüketicinin bilinçli tercih yapmasını sağlamayı ve keyfi fiyat artışlarının önüne geçmeyi hedefliyor. Düzenleme sadece dijitalleşme ile sınırlı kalmıyor; bir Ahilik geleneği olan "ölçüde doğruluk" ilkesini yeniden canlandırarak, tartılarak satılan ürünlerde ambalaj ağırlığının (dara) fiyattan düşülmesini de zorunlu kılıyor. Bu adımlar, tüketici haklarını koruma ve piyasa düzenini sağlama yolunda atılmış en somut adımlardan biri olarak değerlendiriliyor.
Tüketici artık fiyatları internetten karşılaştırabilecek
Yeni düzenlemenin en devrimci maddesi, yiyecek ve içecek hizmeti sunan işletmelerin fiyatlarını merkezi bir internet sistemine aktarma zorunluluğu. Ticaret Bakanlığı, kriterlerini kendisinin belirleyeceği bu sistem sayesinde, tüketicilerin bir mekana gitmeden önce fiyatları kolayca görmesini ve farklı işletmeler arasında karşılaştırma yapabilmesini hedefliyor.
Bu sistem, özellikle turistlik bölgelerde veya popüler mekanlarda karşılaşılan "sürpriz hesap" ve fahiş fiyat sorununa köklü bir çözüm getirme potansiyeli taşıyor. Bir restorana gitmeyi düşünen bir tüketici, cep telefonundan veya bilgisayarından sisteme girerek, o restorandaki bir çorbanın, bir ana yemeğin veya bir içeceğin fiyatını net bir şekilde görebilecek. Bu durum, işletmeler üzerinde doğal bir fiyat rekabeti ve otokontrol mekanizması oluşturacak. Fiyatlarını faiş bulan tüketiciler, o mekanı tercih etmeyerek piyasanın kendi kendini dengelemesine yardımcı olacak. Bakanlık, "Lokanta, restoran, kafe gibi işletmelerde sunulan hizmet fiyatlarının tüketiciler tarafından kolayca karşılaştırılması adına, söz konusu işletmelerin fiyat listelerinin internet ortamında yayınlanmasını sağlayacak bir sistem kurulması hedeflenmektedir" ifadeleriyle bu amacın altını çizdi.
Masalarda karekod dönemi başlıyor
Bakanlık, 1 Ocak 2024'te başlatılan ve işletmelerin kapı önünde ve masa üstlerinde fiziki menü bulundurma zorunluluğuna ek olarak, teknolojik bir kolaylık da getiriyor. Yeni düzenleme ile birlikte, masaların üzerine konulacak karekodlar aracılığıyla da menü ve fiyat listelerine erişim sağlanabilecek.
Bu uygulama, hem işletmeler için bir kolaylık hem de tüketiciler için hijyenik ve pratik bir çözüm sunuyor. İşletmeler, sık sık değişen fiyatlar veya menüler için sürekli olarak yeni baskı maliyetine katlanmak zorunda kalmayacak. Tüketiciler ise cep telefonlarını okutarak menüye anında ulaşabilecek. Bu sistem, aynı zamanda menülerin daha güncel ve hatasız olmasını da sağlayacak. Bakanlık, bu adımla hem geleneksel yöntemleri koruduğunu hem de gelişen teknolojiye uyum sağlayarak sektöre ve tüketiciye kolaylık getirdiğini belirtti.
Ahilik geleneği canlanıyor: ambalaj ağırlığına son
Taslağın en çok dikkat çeken ve tüketiciyi doğrudan koruyan maddelerinden biri de dara zorunluluğu. Bir Ahilik geleneği olan "ölçü ve tartıda doğruluk" ilkesinden yola çıkılarak hazırlanan bu maddeye göre, satıcı tarafından tüketici huzurunda tartılarak satılan ürünlerin ambalaj ağırlıklarının fiyattan düşülmesi zorunlu olacak.
Özellikle şarküteri, manav, kuruyemişçi gibi reyonlarda sıkça karşılaşılan bu sorun, tüketicinin ambalaj için de para ödemesine neden oluyordu. Yeni düzenleme ile birlikte, örneğin bir peynir veya zeytin alırken, ürünün konulduğu plastik kabın veya ambalajın ağırlığı tartıdan düşülecek ve tüketici sadece satın aldığı ürünün net miktarı için ödeme yapacak. Bu basit ama etkili düzenleme, tüketicilerin ekonomik çıkarlarını koruma adına atılmış önemli bir adım olarak değerlendiriliyor. Bakanlık, bu madde ile hem aldatmacanın önüne geçileceğini hem de esnaflık kültürünün temel değerlerinden birinin yeniden canlandırılacağını vurguladı.
Kitapçılara 'fiyat gör' kolaylığı
Düzenleme sadece yeme-içme sektörünü değil, perakende satışın diğer kollarını da kapsıyor. Özellikle kitap, dergi ve gazete satışı yapan işletmeler için pratik bir çözüm getiriliyor. Bu işletmeler, her bir ürüne tek tek fiyat etiketi yapıştırma zorunluluğunun yanı sıra, "fiyat gör" gibi elektronik cihazları kullanma imkanına da kavuşacak.
Bu sistem sayesinde, bir kitabevine giren müşteri, bir kitabın barkodunu bu elektronik cihazlara okutarak fiyatını anında görebilecek. Bu uygulama, hem sektörün gelişen teknolojiye uyum sağlamasına yardımcı olacak hem de etiketleme işlemlerinden kaynaklanan zaman ve maliyet kaybını önleyecek. Tüketicilerin doğru ve eksiksiz bilgilendirilmesi amacını taşıyan bu adım, perakende sektöründe dijitalleşmeyi teşvik edecek bir yenilik olarak öne çıkıyor.
Süreç nasıl işleyecek?
Ticaret Bakanlığı, hazırlanan yönetmelik taslağını ilgili tüm sivil toplum kuruluşlarının, sektör temsilcilerinin ve kamu kurumlarının görüşüne açtığını duyurdu. Bu görüş alma sürecinin ardından gelen geri bildirimler değerlendirilecek ve taslak üzerinde gerekli son düzenlemeler yapılacak.
Bakanlık, sürecin hızlı bir şekilde tamamlanacağını ve yönetmeliğin nihai halinin kısa sürede resmi onaya sunulacağını belirtti. Bu düzenlemelerin hayata geçmesiyle birlikte, Ticaret Bakanlığı'na bağlı denetim ekipleri, yeni kurallara uyulup uyulmadığını sıkı bir şekilde kontrol edecek. Kurallara uymayan işletmelere ise Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun çerçevesinde idari para cezaları uygulanacak. Bakanlık, "Üretici ve tüketici odaklı çalışma anlayışı ile hareket eden Ticaret Bakanlığı, bilgilendirme ve uygulama amacıyla yeni düzenlemeleri hayata geçirmeye devam edecektir" diyerek kararlılığını ortaya koydu.
