Sulh ceza hakimliği, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’na (CMK) göre, ceza soruşturmaları sırasında yapılan bazı işlemler ve bu işlemlere yapılan itirazlar ile idari nitelikteki işlemlere (örneğin, idari para cezasına itiraz) ilişkin kararlar vermekle görevli bir yargı birimidir. Kanunda “hakimlik” olarak düzenlenmiş olsa da, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) uygulamalarında bağımsız ve tarafsız bir yargı yeri olarak kabul edilir. Bu nedenle, hukuken “mahkeme” olarak da nitelendirilmektedir.

Sulh Ceza Hakimliğinin Görevleri

Sulh ceza hakimlikleri, soruşturma aşamasında aşağıdaki işlemleri gerçekleştirmekle görevlidir:

  1. Gözlem altına alma kararı (CMK m.74),

  2. İç beden muayenesi ve vücuttan örnek alma kararı (CMK m.75),

  3. Moleküler genetik inceleme kararı (CMK m.78),

  4. Yakalama kararına itiraz (CMK m.91/5),

  5. Gözaltına alma kararına itiraz (CMK m.91/5),

  6. Tutuklama kararı (CMK m.100 - m.101),

  7. Adli arama kararı (CMK m.78),

  8. Önleme araması kararı (Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu m.9/1),

    Rakım Elkutlu’da hummalı çalışma Rakım Elkutlu’da hummalı çalışma

  9. Elkoyma kararı (CMK m.123-134),

  10. Adli kontrol kararı (CMK m.109-110),

  11. Müdafinin dosya inceleme yetkisinin kısıtlanması kararı (CMK m.153/2),

  12. Soruşturma dosyası ile ilgili yayın yasağı kararı (Basın Kanunu m.3/2),

  13. Diğer sulh ceza hakimliklerince verilen kararları itiraz mercii olarak incelemek,

  14. Cumhuriyet savcılığının kovuşturmaya yer olmadığına dair kararını itiraz mercii olarak incelemek,

  15. Cumhuriyet savcılarının kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin kararlarını itiraz mercii olarak incelemek,

  16. İdari yaptırımlara karşı itirazları incelemek (örneğin, idari para cezasına itiraz).

Sulh Ceza Hakimliği Nerelerde Kurulur?

Sulh ceza hakimlikleri, her il merkezi ile bölgelerin coğrafi durumu ve iş yoğunluğu dikkate alınarak belirlenen ilçelerde kurulur. Kurulma kararı, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun (HSYK) olumlu görüşü alınarak Adalet Bakanlığı tarafından verilir. Sulh ceza hakimlikleri, bulundukları il veya ilçenin adıyla anılır.

  • Büyükşehir belediyesi bulunan illerde, sulh ceza hakimliğinin yargı çevresi, il veya ilçe sınırlarına bakılmaksızın Adalet Bakanlığı’nın önerisi üzerine HSYK tarafından belirlenir.

  • Birden fazla sulh ceza hakimliği bulunan yerlerde, hakimlikler numaralandırılır (örneğin, 1. Sulh Ceza Hakimliği, 2. Sulh Ceza Hakimliği).

Sulh Ceza Hakimliği Kararlarına İtiraz

Sulh ceza hakimliğinin kararlarına karşı itiraz yolu açıktır. İtirazlar, genellikle numara olarak kendisini izleyen sulh ceza hakimliği tarafından incelenir. Örneğin, 1. Sulh Ceza Hakimliği’nin kararına itiraz, 2. Sulh Ceza Hakimliği tarafından incelenir. Son numaralı hakimliğin kararına itiraz ise 1. Sulh Ceza Hakimliği tarafından incelenir.

  • Tutuklama ve adli kontrol kararlarına itiraz, asliye ceza mahkemesi hakimi tarafından incelenir.

  • İtiraz süresi, genellikle kararın tebliğ edildiği tarihten itibaren iki haftadır.

Sulh Ceza Hakimliği Kararlarına Karşı İstinaf ve Temyiz

Sulh ceza hakimliği kararlarına karşı istinaf veya temyiz başvurusu yapılamaz. Ancak, kanun yararına bozma başvurusu yapılabilir. Bu, olağanüstü bir kanun yoludur.

Sulh Ceza Hakimliğinin Yapısı

  • Tek hakimlidir: Sulh ceza hakimlikleri, tek bir hakim tarafından yönetilir.

  • Cumhuriyet savcısı bulunmaz: Soruşturma aşamasında yapılan işlemlerde Cumhuriyet savcısı bulunmaz. Ancak, kovuşturma aşamasında savcılar görev alır.

Sulh Ceza Hakimliğinin Önemi

Sulh ceza hakimliği, ceza soruşturmalarının başlangıç aşamasında kritik kararlar alır. Özellikle tutuklama, adli kontrol ve el koyma gibi işlemler, bireylerin temel hak ve özgürlüklerini doğrudan etkileyebilecek niteliktedir. Bu nedenle, sulh ceza hakimliği kararları, hukuk devleti ilkeleri çerçevesinde titizlikle incelenir.

Editör: Kazim Bozkurt