UNCTAD'den yapılan açıklamada dünyanın önemli ticaret yollarını etkileyen jeopolitik gerilimler ve iklim değişikliği nedeniyle küresel ticarette artan aksaklıklara ilişkin uyarıda bulunuldu. Açıklamada özellikle Karadeniz'de gemi taşımacılığını etkileyen jeopolitik gerilimler, Kızıldeniz'de Süveyş Kanalı'nı etkileyen gemi taşımacılığına yönelik son saldırılar ve iklim değişikliğinin Panama Kanalı üzerindeki etkisi olmak üzere küresel ticarette artan aksaklıklara ilişkin endişelere dikkat çekildi.
Kızıldeniz'deki taşımacılığa yönelik son saldırıların mevcut jeopolitik ve iklimle ilgili zorluklarla birleşerek önemli küresel ticaret yollarını etkileyen karmaşık bir krize yol açtığı belirtilen açıklamada Süveyş Kanalı'ndan yapılan haftalık geçişlerin son iki ayda yüzde 42 azaldığının tahmin edildiği kaydedildi.
Açıklamada Ukrayna'da devam eden çatışmanın da petrol ve tahıl ticaretinde önemli değişimleri tetikleyerek ticaret kalıplarını yeniden şekillendirdiği belirtilerek aynı zamanda küresel ticaret için önemli bir kanal olan Panama Kanalı'nın da azalan su seviyeleriyle mücadele ettiği, bu durumun geçen ay toplam geçişlerde yıllık yüzde 36 düşüşe neden olduğu ve iklim değişikliğinin kanalın kapasitesi üzerindeki uzun vadeli etkilerinin küresel tedarik zincirleri üzerinde kalıcı etkilere ilişkin endişeleri artırdığı aktarıldı.
Navlun fiyatlarında artış
Kızıldeniz'deki krize yanıt olarak denizcilik sektörünün büyük oyuncularının Süveyş geçişlerini geçici olarak askıya aldığı anımsatılan açıklamada haftalık konteyner gemisi geçişlerinin bir yıl öncesine kıyasla yüzde 67 düştüğü; konteyner taşıma kapasitesi, tanker geçişleri ve gaz taşıyıcılarında önemli düşüşler yaşandığı belirtildi. Açıklamada ortalama konteyner spot navlun fiyatlarında geçen yılın aralık ayının son haftasında yaşanan 500 dolarlık artışın bugüne kadarki en yüksek haftalık artış olduğu bildirildi.
Şanghay'dan ortalama konteyner taşımacılığı spot fiyatlarının geçen yıl aralık ayı başından bu yana iki kattan fazla arttığı belirtilen açıklamada Şanghay'dan Avrupa'ya olan sevkiyatlar için de fiyatların üç kattan fazla arttığı aktarıldı. Açıklamada ABD'nin batı kıyısına giden sevkiyatların rotası Süveyş'ten geçmese de fiyatlarının ortalamanın üzerine çıktığı ve yüzde 162 arttığı kaydedildi.
Söz konusu aksamaların kümülatif etkisinin kargo seyahat mesafelerinin uzamasına, ticaret maliyetlerinin artmasına, gemilerin daha uzun mesafeler ve daha hızlı seyahat etmek zorunda kalmasından kaynaklanan sera gazı emisyonlarında artışa dönüştüğü belirtilen açıklamada Süveyş ve Panama kanallarını kullanmamanın nakliye süresini artırdığı ve bunun da masrafların artmasına neden olduğu aktarıldı.
Açıklamada nakliye ve sigorta primlerinin günlük fiyatının arttığı ve bunun da genel transit maliyetini artırdığı belirtilerek ayrıca gemilerin rotadan sapmaları telafi etmek için daha hızlı seyahat etmek zorunda kalmalarının daha fazla yakıt kullanımına ve karbondioksit salınımına neden olduğu, bunun da çevresel kaygıları daha da artırdığı ifade edildi.
Gıda ve enerji fiyatlarını da etkiliyor
Aksamaların geniş kapsamlı ekonomik sonuçlarına da işaret edilen açıklamada mevcut konteyner fiyatlarının Kovid-19 salgınının neden olduğu kriz döneminde görülen zirvenin yaklaşık yarısı kadar olmasına rağmen yükselen navlun fiyatlarının tüketicilere yansımasının zaman aldığı ve tam etkinin bir yıl içinde ortaya çıkmasının beklendiği belirtildi.
Açıklamada doğalgaz nakliyatlarının durdurulması nedeniyle enerji fiyatlarında artış yaşandığı, bu durumun özellikle Avrupa'daki enerji arzını doğrudan etkilediği kaydedildi. Krizin aynı zamanda küresel gıda fiyatlarına da yansıdığı belirtilen açıklamada uzayan mesafeler ve yükselen navlun fiyatlarının potansiyel olarak maliyetlerin artmasına neden olduğu ifade edildi. Açıklamada Avrupa, Rusya ve Ukrayna'dan yapılan tahıl sevkiyatlarındaki aksamaların ise küresel gıda güvenliğine yönelik riskler oluşturarak tüketicileri etkilediği ve üreticilere ödenen fiyatları düşürdüğü aktarıldı.
"Birçok gelişmekte olan ülkenin katılımı, Süveyş Kanalı geçişlerine bağlı"
UNCTAD Teknoloji ve Lojistik Bölümü Ticaret Lojistiği Birimi Başkanı Jan Hoffmann, Süveyş Kanalı için en önemli unsurun ana Doğu-Batı konteyner ticareti olmasına rağmen kanalın bazı Doğu Afrika ve Hint Okyanusu ekonomileri için de öneminin göz ardı edilemez olduğunu belirtti. Hoffmann, "Enerji ve gıda tedarikinin yanı sıra birçok gelişmekte olan ülkenin küresel değer zincirlerine katılımı, büyük ölçüde Süveyş Kanalı geçişlerine bağlıdır" ifadelerini kullandı.
