Türkiye'de milyonlarca ailenin kahvaltı sofrasını ve temel protein ihtiyacını doğrudan ilgilendiren yumurta piyasası, son dönemde artan maliyetler ve talep dengesizlikleri nedeniyle çalkantılı bir süreçten geçiyordu. Özellikle yurt içinde artan fiyatların, enflasyon sepeti üzerindeki olumsuz etkisi ve vatandaşın alım gücünü zorlaması, ekonomi yönetimini yeni önlemler almaya itti. İşte bu önlemlerin en somut ve en ani olanı, Ticaret Bakanlığı tarafından atılan bir adımla, dün gece yarısı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Ticaret Bakanlığı'nın "İhracı Kayda Bağlı Mallara İlişkin Tebliğ'de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ"i ile, tavuk yumurtası, artık ihracatı serbest olan ürünler listesinden çıkarılarak, bakanlık iznine tabi olan ürünler listesine dahil edildi. Bugünden itibaren geçerli olan bu karara göre, Türkiye'den tavuk yumurtası ihraç etmek isteyen tüm firmalar ve kuruluşlar, satış yapmadan önce Ticaret Bakanlığı'na başvurarak, her bir sevkiyat için ayrı ayrı izin almak zorunda kalacak. Bu, hükümetin, yumurtanın yurt dışına çıkışını anlık olarak kontrol altında tutacağı ve iç piyasadaki arz-talep dengesini ve fiyat seviyesini, kendi belirleyeceği ihracat kotalarıyla doğrudan yöneteceği anlamına geliyor. Bu hamle, serbest piyasa koşullarına yapılmış net bir müdahale olarak, önümüzdeki günlerde hem ekonomi hem de siyaset kulislerinde hararetli tartışmalara neden olacak gibi görünüyor.
Kararın arkasındaki nedenler: Fiyat istikrarı ve iç piyasa önceliği
Peki, hükümeti, Türkiye'nin en güçlü olduğu tarımsal ihracat kalemlerinden birine yönelik bu denli sert bir kısıtlama kararı almaya iten temel nedenler neydi? Her ne kadar resmi açıklamada doğrudan bir gerekçe belirtilmese de, ekonomi uzmanları ve sektör temsilcileri, bu kararın arkasında birkaç temel ve birbiriyle bağlantılı nedenin yattığını belirtiyor.
Birinci ve en önemli neden, son aylarda iç piyasada yaşanan ve bir türlü kontrol altına alınamayan yumurta fiyatlarındaki artış. Üretim maliyetlerindeki (yem, enerji, işçilik) yükseliş, bu fiyat artışlarının temel sebebi olarak gösterilse de, yurt dışından gelen yoğun talebin, üreticileri, ürünlerini daha kârlı olan ihracat pazarlarına yönlendirdiği ve bu durumun da iç piyasada bir arz daralmasına ve dolayısıyla fiyatların daha da yükselmesine neden olduğu biliniyor. Hükümet, bu yeni izin mekanizmasıyla, yurt dışına gidecek olan yumurta miktarını sınırlayarak, ürünün yurt içinde kalmasını sağlamayı ve bu sayede artan arz ile birlikte fiyatların dengelenmesini, hatta bir miktar düşmesini hedefliyor. Bu, doğrudan tüketiciyi korumaya ve fiyat istikrarını sağlamaya yönelik bir adım olarak görülüyor.
İkinci önemli neden ise, bu durumun genel enflasyonla mücadele programı üzerindeki etkisi. Yumurta, temel bir gıda maddesi olması nedeniyle, TÜİK tarafından hesaplanan Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) sepetinde önemli bir ağırlığa sahip. Yumurta fiyatlarındaki bir artış, genel gıda enflasyonunu ve dolayısıyla manşet enflasyonu doğrudan yukarı çekiyor. Hükümet, yıl sonu enflasyon hedeflerini tutturma konusunda kararlı bir duruş sergilerken, bu tür temel ürünlerdeki fiyat artışlarına müdahale etmeyi, genel programın başarısı için bir zorunluluk olarak görüyor
