Çin'in Çang'ı-5 keşif aracı tarafından Ay'dan getirilen taş örnekleri, Dünya'nın uydusunun oluşumuna dair bildiklerimizi yeniden gözden geçirmemizi sağlayacak çarpıcı bilgilere ev sahipliği yapıyor. Yapılan son araştırmalar, Ay kabuğunun oluşum sürecinin sanılanın aksine iki aşamalı olmayabileceğini, tek ve devam eden bir süreçle meydana gelmiş olabileceğini gösteriyor.
Magma Kaynakları Aynı Anda mı Oluştu?
Çin Yer Bilimleri Üniversitesi'nden Vang Şuiciong liderliğindeki bir grup bilim insanı, Çang'ı-5'in getirdiği Ay yüzeyi regoliti örneklerini mercek altına aldı. İncelemeler, anortozit adı verilen kayaçlarda yüksek miktarda magnezyum ve demir içeren, "magnesian-suite" olarak adlandırılan eriyiklerin varlığını ortaya koydu. Bu keşif, Ay anortoziti ve magnesian-suite kayaçlarının, aynı magma kaynağından aynı anda türemiş olabileceğine dair güçlü bir kanıt olarak değerlendiriliyor.
Tek Süreçli Kabuk Oluşumu Teorisi
Araştırmacılar, bulgular ışığında yeni bir Ay kabuğu oluşumu teorisi geliştirdi. Bu teoriye göre, magma okyanusu soğurken gerçekleşen yer çekimsel dengesizlikler, üst mantoda küçük çaplı hareketlere yol açtı. Bu hareketlerin tetiklediği basınç değişimleri sonucunda alt mantonun erimesiyle magnesian-suite kayaçları oluştu ve bu kayaçlar, Ay'ın erken kabuk oluşumu sürecine dahil oldular.
Klasik Modeller İki Aşamalı Oluşumu Savunuyordu
Daha önce yaygın olarak kabul gören magma okyanusu modeli, Ay kabuğunun iki aşamalı bir süreçle oluştuğunu öne sürüyordu. Bu modele göre, ilk aşamada plajiyoklaz minerallerinin yüzeye çıkmasıyla ilkel Ay kabuğu meydana gelirken, ikinci aşamada ise mantonun ters dönmesi ve erimesiyle magnesian-suite kayaçları oluşarak kabuğun ikinci kez şekillenmesine neden oluyordu.
Yeni Bulgular Devrim Niteliğinde
Çang'ı-5'in getirdiği veriler ve yapılan son araştırmalar, Ay kabuğu oluşumu hakkındaki yerleşik bilgilerimize meydan okuyor. Tek süreçli kabuk oluşumu teorisi, Ay'ın jeolojik evrimine dair anlayışımızı kökten değiştirebilecek potansiyele sahip.
