Levent ÖZEN/Medya dünyasında dijitalleşmenin yükselişi, geleneksel gazeteciliğin sınırlarını zorluyor. Peki bu değişim nelere gebe? Bunu anlamak için medyanın yaşadığı tarihsel evrelere göz atalım çünkü aslında bu değişimi ilk kez yaşamıyoruz. El yazması gazetelerden matbaaya geçiş süreci de oldukça sancılıydı. Bu geçiş sürecini programlama dilinde anlatmaya çalışırsak, karşımıza şöyle bir tablo çıkar:
Gazete 1.0: El Yazması Gazeteler
Tarihte bilinen ilk el yazması gazeteler, Roma İmparatorluğu dönemine kadar uzanır. "Acta Diurna" olarak bilinen bu gazeteler, kamuya açık yerlerde sergilenir ve halkın günlük olaylardan haberdar olmasını sağlardı. Bu gazeteler, el yazısıyla hazırlanan ve çoğaltılan ilk örnekler arasındaydı.
Gazete 2.0: Matbaa Devrimi
Matbaanın icadı, gazetecilikte devrim niteliğinde bir değişiklik yarattı. Gutenberg'in 15. yüzyılda matbaayı icat etmesiyle, el yazısı gazeteler yerini matbaa makinelerinde basılan gazetelere bıraktı. Matbaa, haberlerin hızlı ve geniş kitlelere ulaşmasını sağladı. Bu, gazeteciliğin yaygınlaşmasında önemli bir rol oynadı.
Gazete 3.0: Renkli Matbuat
Zamanla matbaa makineleri, daha da gelişerek gazetelerin basımını hızlandırdı ve maliyetleri düşürdü. 19. yüzyılda, renkli ve rotatif baskı makinelerinin icadı, büyük tirajlı gazetelerin basımını mümkün kıldı. Bu makineler, gazeteciliğin kitlesel hale gelmesini ve günlük haberlerin daha geniş kitlelere ulaşmasını sağladı.
Gazete 1.0’dan 3.0’a geçiş yaklaşık 21 yüzyıl sürdü. Günümüzde ise, 21 yüzyıl süren devrimi son 20 yıla sığdırdık. Bu kısa süreç içinde değişimi yaşamamız tüm sektörleri zorluyor. Artık, online haber siteleri, sosyal medya platformları ve mobil uygulamalar, haberciliği anında ve erişilebilir hale getiriyor. Geleneksel gazete ve televizyon yayıncılığı yerini hızla dijital platformlara çoktan bıraktı.
Geleneksel gazetecilik, dijitalleşmenin getirdiği yeniliklere ayak uydurmakta zorlanıyor. Basılı gazeteler, okuyucuların dijital haberlere yönelmesiyle tiraj kaybı yaşıyor. Bu da birçok gazetenin dijitalleşmeye yatırım yapmasına neden oldu. Artık birçok gazete, online abonelik, reklam ve bağış modelleriyle gelir elde etmeye çalışıyor ve pek matbaa kapatılıyor. Bu bir devrin kaçınılmaz sonu.
Gazete 4.0: Yeni Dijital Mecra
21 yüzyıl süren habercilik serüveni artık dijital medya üzerinden devam ediyor. Sadece 20 yıl gibi kısa bir sürede, küresel medyanın yüzde 65’i dijitalleşmeyi başardı. Basılı mecralar, dijital kayıtlara dönüştü. Analog müzikler, dijital kitle müzik arşivlerine, radyolar podcast’e, TV’ler dijital video kanallarına, sinemalar ise dijital ortamlara dönüştü. YouTube, Netflix, Spotify, Storytel gibi firmalar bu dönüşümle birlikte eski mecraları arşivledi ve dijitalleştirdi. Tüketicilerin de kullanım alışkanlıkları basılı mecralardan dijital mecralara kaydı.
Dijitalde son nokta ise yapay zeka ve artırılmış gerçeklik gibi teknolojiler. Yazılı haber ve görsel haber üretim süreçlerinde kullanılan yapay zeka, haberciliğin hızını ve doğruluğunu artırıyor.
Gazete 5.0: Yapay Zeka Gazeteciliği
Teknolojik tekillik, gelecekte yapay zekânın insan zekâsının ötesine geçerek medeniyeti ve insan doğasını radikal bir biçimde değiştireceğine inanılan hipotezsel bir nokta. 2035 yılında gerçekleşmesi beklenen teknolojik tekillik, sadece medyayı değil, tüm yaşamı etkileyecek. Muhabir, editör, yazar gibi gazetecilerin yerine yapay zeka robotların geleceği ön görülüyor. Çoğu bilinen uluslararası medya markaları insanlar yerine robot çalıştırmayı tercih ediyor. İşten çıkarmalar şimdiden başladı.
Dijital Medyanın Avantajları
Dijital medya, haberlerin hızla yayılmasına olanak tanıyor. Anında güncellemeler, canlı yayınlar ve etkileşimli içerikler, okuyucuların haberle daha fazla etkileşime girmesini sağlıyor. Ayrıca, dijital platformlar sayesinde gazeteciler, geniş bir kitleye ulaşma imkanı buluyor. Mobil uygulamalar ve sosyal medya araçları, haberlerin yayılmasında önemli bir rol oynuyor. Facebook, X ve Instagram gibi platformlar, haberlerin anında milyonlarca kişiye ulaşmasını sağlıyor. Sosyal medya desteği olmadan, sadece haber sitesinden yayın yapan firmaların geleceği artık yok!
Dijitalleşmeyle birlikte yeni medya formatları da ortaya çıktı. Podcastler, video haberler ve interaktif grafikler, haberciliğin sınırlarını genişletiyor. Dijital medyaya uyum sağlayan haberciler, yeni formatlarla bir adım öne çıkıyorlar. Okuyucu açısından ise çeşitlilik sağlıyor. Okuyucu ister izleyerek, isterse dinleyerek habere kolayca ulaşabiliyor.
Dijital Medyanın Dezavantajları
Sosyal medya haberlerinin doğruluğu, gazeteciler ve haber kuruluşları için büyük bir sorun teşkil ediyor. Fake news olarak bilinen yanlış haberler, okuyucuların güvenini zedeleyebiliyor ve bu durum yanlış bilgilerin hızla yayılmasına da neden olabiliyor. Haberin doğruluğunun teyit edilmesini kolaylaştıran uygulama ve teknolojiler sayesinde daha güvenilir haberlerin yayınlanması sağlanabilir.
Dijital medyanın en büyük dezavantajı sadece yanlış bilginin hızla yaygınlaşması değil. Tüm dijital medyanın yok olması ve gazete 1.0 dönüş sadece elektrik enerjisi ve internete bağlı!
Bu yeni medyanın başka bir güvenlik açığı da “internet korsanları”. Bir anda tüm verilerinizi, fotoğraflarınızı, sosyal medya hesaplarınızı kaybedebilirsiniz!
Dokuz Eylül ve Dijitalleşme
Yaklaşık iki yıl önce başlattığımız dijital medya dönüşüm sürecimizde ilk olarak planladığımız şey “geleneksel basının, dijital dönüşümle birlikte hızla değişen bir medya ortamında ayakta kalmak için nasıl bir yol izlemeli?” sorusuydu. Cevabı bulmak kolay olmadı, bu devrimi yapabilmek için 5 farklı alanda çalışmalar yürüttük. Bu çalışmalardan edindiğimiz deneyimler, dijital dönüşümde 5 temel taşı oluşturdu.
1) Teknolojik Altyapı ve Yatırımlar
Dijital dönüşümün başarılı olabilmesi için teknolojik altyapı büyük önem taşıyor. Gazetelerin, güçlü sunucular, hızlı internet bağlantıları ve güvenli veri depolama sistemlerine yatırım yapmaları gerekiyor. Bu altyapı, hem haberlerin hızlı bir şekilde yayınlanmasını hem de okuyucuların kesintisiz bir deneyim yaşamasını sağlıyor. Teknolojik altyapınız ne kadar güçlü ise, dijital medyada o kadar güçlüsünüz.
2) İçerik Stratejisi ve Çeşitlendirme
İçerik stratejisi, dijital dönüşümün temel taşlarından biri. Gazeteler, yalnızca yazılı içerik üretmekle kalmamalı, aynı zamanda video haberler, podcastler ve infografikler gibi çeşitli formatlarda içerikler üretmek zorunda. Bu çeşitlilik, farklı kitlelere hitap etmeyi ve okuyucuların ilgisini çekmeyi kolaylaştırıyor.
3) SEO ve Dijital Medya Mühendisliği
Yeni medyada çalışacak kişiler arasına artık dijital medya mühendisleri, programcılar, veri analistleri ve reklam yöneticileri katılmak zorunda. Dijital dünyada görünür olmak, SEO (Arama Motoru Optimizasyonu) ve dijital medya mühendisliği, dijital pazarlama stratejileri ile mümkün. Gazetelerin, içeriklerini SEO kurallarına uygun şekilde optimize etmeleri ve sosyal medya platformlarında aktif olarak yer almaları gerekmekte. Bu sayede, içeriklerin daha geniş kitlelere ulaşması sağlanabilir.
4) Sosyal Medya ve Okuyucu Etkileşimi
Dijital dönüşüm sosyal medya entegrasyonu olmazsa, başarılı olamaz. Internet sitesinde paylaşılan haberler sosyal medyada da görünür olmalı. Haberlerin görünür olması okuyucuları da haberin bir parçası olarak etkileşimde bulunmasını sağlıyor. Kişisel görüşüyle haberler hakkında yorum yapabilen ya da anketlerde oy kullanabilen okuyucu gazeteci ile kontrollü bir etkileşim içinde ilişki kuruyor. Bu etkileşim, içerik kalitesinin artırılmasına da katkı sağlar.
5) Alternatif Gelir Modelleri
Dijital dönüşümle birlikte, gazeteler için yeni gelir modelleri de ortaya çıktı. Online abonelikler, dijital reklam gelirleri ve sponsorlu içerikler, gazetelerin dijital dünyada sürdürülebilir bir şekilde var olmalarını sağlar. Gazetelerin, bu yeni gelir kaynaklarını etkili bir şekilde kullanmaları önemlidir.
Bu 5 temel taşı uygulayan tüm medya kurumları başarı sağlayabilir. Kolay olmayan bu süreci yaşanan Dokuz Eylül Gazetesi olarak, dijitalleşme sürecimiz hala devam ediyor.
Günde yaklaşık olarak yüz bin okura ulaşarak büyüyen www.dokuzeylul.com sitemiz, bugün yapay zeka teknolojilerini de kullanıyor. Sosyal medya hesapları, videotube ve diğer mecralarda hızla büyümeye devam eden Dokuz Eylül Gazetesi artık sadece bir gazete değil, geniş kitlelere ulaşabilen bir medya kuruluşu.
İzmir’de Hasan Tahsin’in ilk kurşunu gibi, Dokuz Eylül Medya Grubu da ilk dijital adımları atmanın gururuyla dönüşümün öncüsü olmaya devam edecek.
