Kış aylarında havaların geç aydınlanması ve erken kararması, pek çok kişinin günlerin ne zaman uzayacağını merak etmesine neden oluyor. Günlerin uzaması veya kısalmaması, Dünya’nın Güneş’e olan eğikliği ve yörüngesi ile ilgilidir. Yılda iki kez gerçekleşen gün dönümü olayları, günlerin uzaması veya kısalmaya başladığı tarihleri belirler. Peki, gün dönümü nedir, ne zaman olur? Gündüzlerin uzaması nasıl gerçekleşir? İşte, bu konuda merak edilenler.
Gün dönümü nedir?
Gün dönümü, yılda iki kez tekrarlanan ve Güneş’in yarımkürelere en büyük açılarla düştüğü günlerdir. Gün dönümü, ufukta güneşin doğma ve batma noktasında o gün güneş “yerinde sabit” duruyormuş hissi verir. Gün dönümü, bulunulan yarımküreye göre gündüzlerin veya gecelerin, kısalmaya veya uzamaya başladığı tarihlerdir. Gün dönümü, kış gündönümü ve yaz gündönümü olmak üzere iki çeşittir.
Kış gündönümü ne zaman olur?
Kış gündönümü, güneş ışınlarının Oğlak Dönencesi’ne dik geldiği an. Kuzey yarımkürede günler uzamaya, güney yarımkürede kısalmaya başlar. Bu tarih bazı ülkelerde kuzey yarımkürede kışın, güney yarımkürede yazın başlangıcı sayılır. Bununla beraber bazı ülkelerde de yazın veya kışın tam ortası kabul edilir. Güney yarımkürede en uzun gündüz, Kuzey yarımkürede en uzun gece yaşanır. Kış gündönümü, her yıl 21 veya 22 Aralık tarihinde gerçekleşir. Bu yıl, kış gündönümü 21 Aralık 2023 tarihinde saat 18.59’da olacak.
Yaz gündönümü ne zaman olur?
Yaz gündönümü, güneş ışınlarının Yengeç Dönencesi’ne dik geldiği an. Kuzey yarımkürede günler kısalmaya, güney yarımkürede uzamaya başlar. Bu tarih bazı ülkelerde kuzey yarımkürede yazın, güney yarımkürede kışın başlangıcı sayılır. Bununla beraber bazı ülkelerde de yazın veya kışın tam ortası kabul edilir. Kuzey yarımkürede en uzun gündüz, Güney yarımkürede en uzun gece yaşanır. Yaz gündönümü, her yıl 20 veya 21 Haziran tarihinde gerçekleşir. Bu yıl, yaz gündönümü 21 Haziran 2024 tarihinde saat 06.32’de olacak.
Gündüzlerin uzaması nasıl gerçekleşir?
Gündüzlerin uzaması veya kısalmaması, Dünya’nın Güneş’e olan eğikliği ve yörüngesi ile ilgilidir. Dünya, Güneş’in etrafında elips şeklinde bir yörüngede dönerken, aynı zamanda kendi ekseni etrafında da döner. Dünya’nın ekseni, Güneş’e göre 23.5 derece eğiktir. Bu eğiklik, Dünya’nın yörüngesinde ilerlerken, Güneş ışınlarının yıl boyunca yarımkürelere farklı açılarla gelmesine neden olur. Bu da, yarımkürelerde mevsimlerin ve gün uzunluklarının değişmesine sebep olur. Gün dönümü olayları, Güneş ışınlarının yarımkürelere en büyük açılarla geldiği günlerdir. Bu günlerde, gündüzlerin veya gecelerin uzamaya veya kısalmaya başladığı tarihler belirlenir. Gün dönümünden sonra, gündüzlerin uzaması veya kısalmaması, Güneş’in ufukta doğma ve batma noktasının değişmesiyle gerçekleşir. Gün dönümünden sonra, Güneş’in doğma ve batma noktası, her gün ufukta biraz daha kayar. Bu da, gündüz süresinin artmasına veya azalmasına neden olur. Gündüz süresinin en fazla olduğu yer, Güneş ışınlarının dik geldiği yerdir. Gündüz süresinin en az olduğu yer ise, Güneş ışınlarının en eğik geldiği yerdir. Gündüz süresinin uzunluğu, ekvatordan kutuplara gidildikçe azalır.
