ABD Başkanı Donald Trump’ın İran’ın üç nükleer tesisine düzenlediği saldırı, yalnızca askeri cephede değil, enerji hatlarında da tehlike çanlarını çaldı. İsrail’in de destek verdiği bu operasyon, İran’ın Hürmüz Boğazı’nı kapatma ihtimalini yeniden dünya gündemine taşıdı. İran Parlamentosu bu adımı onayladı, gözler şimdi son kararı verecek olan Ali Hamaney’de.
Kritik soru ise şu: Hürmüz Boğazı kapanırsa dünya neyle karşılaşır, hangi ülke en büyük zararı görür?
Enerji geçişinin can damarı
Basra Körfezi ile Umman Körfezi’ni birbirine bağlayan Hürmüz Boğazı, dar olmasına rağmen dünya enerji sisteminin en hayati arterlerinden biri. Günde yaklaşık 20 milyon varil petrol ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) bu noktadan dünya pazarlarına ulaşıyor. Başta Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt, Irak ve İran olmak üzere birçok petrol zengini ülkenin ihracatında bu boğaz kilit rol oynuyor.
ABD 5. Filosu'nun denetiminde olan bu deniz geçidi, yalnızca bölgesel değil, küresel enerji güvenliğini doğrudan etkileyen bir nokta. Herhangi bir kapanma durumunda bu ülkelerin enerji ihracatı durma noktasına gelirken, petrol fiyatları fırlayabilir.
İran kendi ayağına mı sıkacak?
İran için Hürmüz Boğazı hem koz hem de kırılganlık noktası. Her ne kadar boğazın kontrolü bir avantaj gibi görünse de, İran’ın petrol ihracatının yaklaşık yüzde 90’ı da bu boğazdan geçiyor. Bu nedenle olası bir kapatma, Tahran için ekonomik anlamda bumerang etkisi yaratabilir. Petrol gelirlerinin kesilmesi, özellikle ülkenin savunma ve güvenlik harcamalarını doğrudan tehdit eder.
Ayrıca bu adım, Körfez’deki tansiyonu daha da yükselterek İran’ı geniş çaplı bir bölgesel çatışmanın içine çekebilir. Uzmanlar, böyle bir senaryoda İran ekonomisinin içe kapanmak zorunda kalacağını ve halkın günlük yaşamına büyük darbe vurulacağını öngörüyor.
Çin’in zayıf karnı: Enerji bağımlılığı
İran’dan en çok petrol ithal eden ülkelerin başında Çin geliyor. Çin’in İran’dan aldığı petrolün neredeyse tamamı Hürmüz Boğazı üzerinden taşınıyor. Bu da Pekin’i ciddi bir riskin ortasında bırakıyor.
ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, “İran Hürmüz’ü kapatırsa, bu Çin için ekonomik intihar olur” diyerek Pekin’in bu konuda devreye girmesi gerektiğini belirtti. Çin’in enerji güvenliği açısından böylesine stratejik bir boğazın kapanması, sanayi üretimini, ulaştırmayı ve iç pazardaki fiyatları doğrudan etkileyebilir.
Çin’in bu nedenle İran üzerindeki nüfuzunu devreye sokabileceği ve krizin daha da tırmanmasını istemediği konuşuluyor. Pekin’in şu ana kadar kamuoyuna yansıyan tepkisi ise oldukça temkinli ve dengeleyici.
Avrupa’yı bekleyen enerji darbesi
Avrupa ülkeleri, Orta Doğu’dan gelen petrol ve özellikle sıvılaştırılmış doğal gazın önemli bir bölümünü yine bu boğaz üzerinden alıyor. Katar ve Suudi Arabistan’dan Avrupa’ya yönelen LNG sevkiyatları, enerji arzı açısından hayati öneme sahip. Eğer Hürmüz Boğazı kapanırsa, bu durum Avrupa için bir enerji krizinin başlangıcı olabilir.
Son söz Hamaney’de
İran Parlamentosu’nun onayladığı boğazı kapatma kararı, şimdilik sadece sembolik bir sinyal niteliğinde. Ancak kararın hayata geçip geçmeyeceği Ali Hamaney’in vereceği siyasi karara bağlı. İran’ın dini lideri henüz doğrudan bir açıklama yapmasa da, ABD’nin saldırısını “cezalandırılması gereken büyük bir hata” olarak tanımladı.
