KAZİM BOZKURT/TÜİK verilerine göre, 2024 yılında Türkiye genelinde üretilen gayrisafi yurt içi hasılanın yüzde 29,2’si tek başına İstanbul’dan geldi. Megakent, 13 trilyon 10 milyar 693 milyon TL’lik devasa bir ekonomik büyüklük yaratarak listenin zirvesindeki yerini korudu. İstanbul’u yüzde 10,5 pay ile Ankara takip ederken, İzmir yüzde 5,7’lik payı ve 2 trilyon 562 milyar 758 milyon TL’lik GSYH büyüklüğü ile Türkiye’nin en büyük üçüncü ekonomisi olmayı sürdürdü.
Sıralamanın son basamaklarında ise 41,8 milyar TL ile Gümüşhane, 35,5 milyar TL ile Ardahan ve 28,1 milyar TL ile Bayburt yer aldı. Veriler, Türkiye ekonomisinin yarısından fazlasının (%53) sadece ilk beş ilde yoğunlaştığını, bölgesel gelişmişlik farklarının hala belirgin olduğunu bir kez daha gözler önüne serdi.
İzmirli’nin cebine giren pay yüzde 58 arttı
Raporun en çarpıcı bölümlerinden biri, İzmir’de kişi başına düşen milli gelirdeki artış oranı oldu. 2023 yılında 352 bin 819 TL olan kişi başı gelir, 2024 yılında yüzde 57,69 gibi ciddi bir sıçrama yaparak 556 bin 376 TL seviyesine ulaştı. Dolar bazında bakıldığında ise bu rakam yaklaşık 16 bin 949 dolara denk geliyor.
Bu artış, İzmir ekonomisinin sadece büyüklük olarak değil, yarattığı katma değerin tabana yayılması açısından da ivme kazandığını gösteriyor. Ancak, yüksek enflasyon ve yaşam maliyetlerindeki artış göz önüne alındığında, bu rakamsal büyümenin vatandaşın alım gücüne ne kadar yansıdığı tartışma konusu olmaya devam ediyor.
Zirve yarışı kızışıyor: Kocaeli ve Ankara omuz omuza
Kişi başına düşen GSYH sıralamasında ise İstanbul, 802 bin 669 TL ile liderliği kimseye bırakmadı. Ancak hemen ensesinde sanayi kenti Kocaeli (788 bin 873 TL) ve başkent Ankara (788 bin 859 TL) yer alıyor. Bu üç il, kişi başı gelirde Türkiye ortalamasının oldukça üzerinde bir performans sergileyerek ekonomik refahın merkezleri olduklarını kanıtladı.
Listenin son sıralarında ise Doğu ve Güneydoğu Anadolu illeri dikkat çekiyor. Van (203 bin TL), Ağrı (194 bin TL) ve Şanlıurfa (188 bin TL) kişi başı gelirde Türkiye ortalamasının en altında kalan iller oldu. Bu tablo, batı ile doğu arasındaki gelir uçurumunun kapanması için daha kapsamlı bölgesel kalkınma hamlelerine ihtiyaç duyulduğunu işaret ediyor.
Sektörlerin lideri yine megakent
TÜİK verileri, ekonomik faaliyet kollarındaki dağılımı da netleştirdi. İstanbul, tarım ve diğer hizmet faaliyetleri dışındaki tüm sektörlerde açık ara lider konumda. Bilgi ve iletişim sektörünün yüzde 64’ü, finans ve sigorta faaliyetlerinin yüzde 59,3’ü megakentte toplanmış durumda. Bu oranlar, İstanbul’un sadece sanayi değil, aynı zamanda Türkiye’nin finans ve teknoloji üssü olduğunu tescilliyor.
Buna karşın tarımın başkenti unvanını Konya göğüsledi. Tarım, ormancılık ve balıkçılık sektöründe Türkiye genelindeki hasılanın yüzde 5,6’sını tek başına karşılayan Konya, bu alanda 81 il arasında birinci sıraya yerleşti. Ankara ise kamu yönetimi ve savunma gibi alanları kapsayan “diğer hizmet faaliyetleri”nde yüzde 44,9’luk pay ile başkent olmanın ağırlığını hissettirdi.
Hizmet sektörü İstanbul’u sırtlıyor
İstanbul ekonomisinin detaylarına inildiğinde, kentin GSYH’si içinde en büyük payı yüzde 33,9 ile ticaret, ulaştırma, konaklama ve yiyecek hizmetlerinin oluşturduğu görülüyor. Sanayi sektörü ise yüzde 27,8’lik pay ile ikinci sırada geliyor. Bu veri, İstanbul’un sanayi kimliğinden ziyade artık küresel bir ticaret ve hizmet merkezi olma yolunda hızla ilerlediğini doğruluyor.
İzmir ise hem sanayi hem de turizm ve tarım potansiyeliyle daha dengeli bir ekonomik yapı sergiliyor. Ancak kişi başı gelirdeki hızlı artışa rağmen, İstanbul ve Kocaeli gibi rakipleriyle arasındaki makası kapatabilmesi için katma değeri yüksek teknoloji ve hizmet yatırımlarına daha fazla odaklanması gerektiği belirtiliyor.
