Türkiye ekonomisinin, yüksek enflasyon ve artan faiz oranlarıyla karakterize edilen sıkı para politikası döneminden geçtiği son iki yılda, vatandaşın cüzdanındaki kredi kartı, kimlik değiştirdi. Alışverişlerde kolaylık sağlayan bir ödeme aracı olmaktan çıkan kredi kartları, hane halkları için adeta bir "acil durum finansman" ve "nakit avans" kaynağına dönüştü. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) açıkladığı ve piyasaların yakından takip ettiği haftalık veriler, bu çarpıcı dönüşümü rakamlarla gözler önüne seriyor.
TCMB verilerine göre, Temmuz 2023'te 5.71 trilyon lira olan toplam kredi kartı harcama bakiyesi, enflasyonun da etkisiyle iki yıl içinde %227,67'lik devasa bir artışla, Temmuz 2025 itibarıyla 18.73 trilyon liraya ulaştı. Ancak bu genel artışın ötesinde, asıl dikkat çekici ve endişe verici gelişme, harcamaların sektörel dağılımında yaşandı. Merkez Bankası'nın, ağırlıklı olarak ATM'den yapılan nakit çekimleri ve finansal işlemleri kapsayan "Diğer" harcamalar kaleminde, son iki yılda tam %454,35'lik bir patlama yaşandı. Bu oran, toplam harcamalardaki artışın neredeyse iki katı. Bu durum, vatandaşın, artan yaşam maliyetleri ve sıkışan bütçeler karşısında, acil nakit ihtiyacını karşılamak için, yüksek faizlerine rağmen, kredi kartlarından nakit avans çekme yoluna giderek borçlandığını net bir şekilde ortaya koyuyor.
Nakit çekim faizleri neden cazip hale geldi?
Peki, vatandaşları bu kadar yoğun bir şekilde kredi kartından nakit çekmeye iten sebep neydi? Cevap, sıkı para politikası döneminde, kredi kartı ve ihtiyaç kredisi faizleri arasında oluşan makasta gizli. TCMB, politika faizini hızla yükseltirken, kredi kartı nakit çekim azami faiz oranlarını, bir dönem boyunca, ihtiyaç kredisi faizlerinin altında, daha "cazip" bir seviyede tuttu.
Örneğin, Temmuz 2023'te %1,91 olan azami nakit çekim faizi, politika faizindeki artışlara rağmen, 1 Kasım 2023'ten Mart 2024'e kadar, aylık %4,42'de sabit bırakıldı. Bu dönemde, bankaların ihtiyaç kredisi faiz oranları ise, çok daha yüksek seviyelerde seyrediyordu. Bu durum, acil nakit ihtiyacı olan birçok vatandaş için, bankadan kredi çekmek yerine, kredi kartından nakit avans kullanmayı, daha kolay ve daha "ucuz" bir seçenek haline getirdi. Her ne kadar Mart 2024'te bu oran %5'e çıkarılıp, Temmuz 2025'teki indirimle %4,75'e çekilmiş olsa da, yaratılan alışkanlık ve kolay erişim, nakit çekimlerin hızla artmasına neden oldu.
Rakamlar da bu durumu teyit ediyor. Temmuz 2023'te, nakit çekimin yer aldığı "Diğer" kaleminin toplam harcama içindeki payı %4,28 iken, bu oran, Temmuz 2025'te, 2,96 puanlık rekor bir artışla %7,23'e fırladı. Bu, son iki yılda, payını en çok artıran harcama kalemi oldu.
Harcama alışkanlıkları değişti: vergiler arttı, teknoloji ve giyim harcamaları düştü
TCMB'nin verileri, son iki yılda sadece nakit ihtiyacının arttığını değil, aynı zamanda, vatandaşın harcama önceliklerinin de dramatik bir şekilde değiştiğini gösteriyor. Kredi kartı ekstreleri, adeta daralan bütçelerin ve değişen hayat tarzlarının bir yansıması gibi.
-
Vergi Ödemelerinde Patlama: Nakit çekimden sonra, payını en çok artıran ikinci kalem, "Kamu/Vergi ödemeleri" oldu. Bu kalemin toplam harcamalar içindeki payı, %3,16'dan, 2,75 puanlık bir artışla %5,91'e yükseldi. Bu durum, hem artan vergilerin bütçeler üzerindeki yükünü hem de vatandaşların, vergi borçlarını ödemek için bile kredi kartına başvurduğunu gösteriyor.
-
Teknoloji ve Giyimden Kısıldı: Vatandaşın kemer sıktığı alanların başında ise, teknoloji ve giyim geliyor. "Elektrik-Elektronik Eşya, Bilgisayar" harcamalarının toplam içindeki payı, 2,79 puanlık sert bir düşüşle %7,75'ten %4,96'ya geriledi. Bu, son iki yılın en büyük pay kaybı olarak kayıtlara geçti. Benzer şekilde, "Giyim ve Aksesuar" harcamalarının payı 0,75 puan, "Sigorta" harcamalarının payı 1,05 puan ve "Havayolları" harcamalarının payı 0,83 puan düştü.
-
Market Harcamaları Bile Pay Kaybetti: En dikkat çekici düşüşlerden biri de, en temel ihtiyaç kalemi olan "Market ve Alışveriş Merkezleri" harcamalarında yaşandı. Bu kalemin payı, 0,75 puanlık bir düşüşle %18,67'den %17,92'ye geriledi. Bu, vatandaşların, temel gıda alışverişlerinde bile, ya daha ucuz alternatiflere yöneldiğini ya da harcamalarını kısmak zorunda kaldığını gösteren, endişe verici bir işaret.
Kartlar artık cüzdan değil, 'cepteki banka' oldu
Sonuç olarak, TCMB'nin verileri, Türkiye'de kredi kartının rolünün temelden değiştiğini, artık bir "ödeme kolaylığı" aracından çok, bir "borçlanma" ve "hayatta kalma" aracına dönüştüğünü gösteriyor. Vatandaşlar, elektronik eşya, tatil veya yeni bir kıyafet almak yerine, kart limitlerini, acil nakit ihtiyaçlarını karşılamak ve devlete olan vergi borçlarını ödemek için kullanıyor. Bu durum, hane halklarının, yüksek enflasyon ve artan faiz oranları karşısında ne denli büyük bir finansal baskı altında olduğunun en somut göstergesi. Kredi kartı, artık sadece bir cüzdan aksesuarı değil, milyonlarca insan için, ay sonunu getirmeye yarayan, "cepteki bir banka şubesi" haline gelmiş durumda. Bu trend, ekonominin genel sağlığı ve sosyal refah açısından, önümüzdeki dönemde yakından izlenmesi gereken, kritik bir alarm sinyali niteliği taşıyor.
