Milyonlarca çalışanın umutla takip ettiği ve sosyal medyada hızla yayılan "Türkiye'de haftada 4 gün mesai uygulamasına geçilecek" iddiası, resmi makamlarca yapılan açıklamayla netliğe kavuştu. Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı'na bağlı Dezenformasyonla Mücadele Merkezi (DMM), kamuoyunda büyük bir beklenti yaratan bu iddianın gerçeği yansıtmadığını duyurdu. DMM, Orta Vadeli Program'da (OVP) yer alan ifadenin, tüm kamu ve özel sektörü kapsayan genel bir 4 gün mesai düzenlemesi anlamına gelmediğini, konunun daha çok "dönüşen işgücü piyasalarına uyum" çerçevesinde değerlendirilen bir pilot çalışma olduğunu vurguladı. Bu açıklama, genel bir yasal düzenleme beklentisi içine giren çalışanlar için bir hayal kırıklığı yaratırken, Türkiye'nin esnek çalışma modellerine geçiş sürecine dair önemli ipuçları da verdi.
İddianın kaynağı: Orta vadeli program'daki o ifade
Haftada 4 gün mesai tartışmalarını alevlendiren ana unsur, hükümetin ekonomi yol haritasını çizen Orta Vadeli Program'da yer alan bir madde oldu. OVP'nin ilgili bölümünde geçen, "İş-yaşam uyumunun ve çalışan verimliliğinin artırılması doğrultusunda çalışma günleri ayarlaması için pilot uygulama yapılacaktır" ifadesi, kamuoyunda doğrudan "4 gün mesaiye geçiliyor" şeklinde yorumlandı. Bu yorum, özellikle pandemi sonrası dönemde dünya genelinde popülerlik kazanan daha kısa çalışma haftası modellerine olan ilgiyi de arkasına alarak hızla yayıldı. Çalışanlar arasında heyecan yaratan bu beklenti, sendikalar ve iş dünyası temsilcileri tarafından da farklı açılardan değerlendirilmeye başlandı. Ancak resmi açıklama, bu ifadenin daha dar kapsamlı ve deneysel bir amacı olduğunu ortaya koydu.
Dezenformasyonla Mücadele Merkezi'nden net yalanlama
Sosyal medyada ve bazı haber sitelerinde yer alan "kesin geçiş" iddialarının artması üzerine devreye giren DMM, konuya ilişkin spekülasyonlara son noktayı koydu. DMM'nin sosyal medya hesabı üzerinden yapılan açıklamada, "Orta Vadeli Program'da haftada 4 gün mesai uygulamasına geçileceği iddiası doğru değildir" denildi. Açıklamada, OVP'de çalışma günlerinin 4'e düşürüleceğine dair spesifik bir hükmün bulunmadığı net bir dille ifade edildi. Mevcut yasal duruma da atıf yapılan açıklamada, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'na göre memurların haftalık çalışma süresinin 40 saat olduğu ve İş Kanunu'na göre ise özel sektörde azami çalışma süresinin 45 saat olarak belirlendiği hatırlatıldı. Bu yasal çerçeve değişmeden, genel bir 4 gün mesai uygulamasının mümkün olmadığı vurgulandı.
'Pilot uygulama' ne anlama geliyor?
Peki, DMM'nin yalanlamasına rağmen OVP'de yer alan "pilot uygulama" ifadesi ne anlama geliyor? Açıklamaya göre bu ifade, genel bir düzenlemeden ziyade, belirli sektörlerde veya belirli işletmelerde denenecek yenilikçi çalışma modellerini işaret ediyor. DMM, bu pilot uygulamaların amacını, "dönüşen işgücü piyasaları ve teknolojik gelişmeler" çerçevesinde değerlendiriyor. Yani, otomasyonun, yapay zekanın ve uzaktan çalışma gibi yeni teknolojilerin iş hayatını kökten değiştirdiği bir dönemde, Türkiye'nin de bu değişime ayak uydurması hedefleniyor. Bu pilot çalışmalarla, farklı çalışma saatlerinin ve gün sayılarının, çalışan verimliliği, iş-yaşam dengesi ve şirket kârlılığı üzerindeki etkileri ölçülecek. Örneğin, bir teknoloji firmasında veya bir çağrı merkezinde, haftalık 40 saatlik çalışma süresini 4 güne yayarak verimliliğin artıp artmadığı test edilebilir. Bu pilot uygulamalardan elde edilecek veriler, gelecekte yapılabilecek daha kapsamlı yasal düzenlemeler için bir temel oluşturacak.
Dünyada 4 gün mesai deneyimleri
Türkiye'de henüz pilot aşaması konuşulsa da, dünyada pek çok ülke ve şirket, haftada 4 gün mesai modelini denedi ve önemli sonuçlar elde etti. Özellikle İzlanda, İngiltere, İspanya ve Belçika gibi Avrupa ülkelerinde yapılan geniş çaplı denemeler, bu modelin potansiyelini gözler önüne serdi. İngiltere'de yapılan ve binlerce çalışanın katıldığı bir pilot çalışmada, verimliliğin düşmediği, hatta bazı durumlarda arttığı gözlemlendi. Çalışanların stres seviyelerinin azaldığı, işe devamsızlık oranlarının düştüğü ve iş-yaşam dengelerinin olumlu yönde geliştiği raporlandı. Şirketler ise yetenekli çalışanları çekme ve elde tutma konusunda önemli bir avantaj sağladıklarını belirtti. Ancak bu modelin her sektör için uygun olmadığı, özellikle üretim ve hizmet sektörlerinde uygulanmasının daha zor olduğu da bir gerçek. Bu nedenle, Türkiye'de yapılması planlanan pilot çalışmaların, ülke ekonomisinin ve işgücü piyasasının kendine özgü dinamiklerine göre tasarlanması büyük önem taşıyor.
Türkiye için bir hayal mi, yakın bir gerçek mi?
DMM'nin açıklaması, "hemen yarın 4 gün çalışacağız" beklentisini ortadan kaldırmış olsa da, Türkiye'de çalışma hayatının geleceğine dair önemli bir tartışma başlattı. OVP'de bu konuya yer verilmiş olması bile, hükümetin modern çalışma trendlerine kayıtsız kalmadığını ve bir dönüşümün sinyallerini verdiğini gösteriyor. Uzmanlar, bu tür bir değişimin bir gecede olmayacağını; sendikalar, işveren örgütleri ve hükümet arasında yapılacak detaylı müzakereler, yasal altyapının hazırlanması ve en önemlisi pilot uygulamalardan alınacak somut sonuçlarla şekilleneceğini vurguluyor. Haftada 4 gün mesai, şimdilik Türkiye için genel bir uygulama olmaktan uzak bir "pilot fikir" olsa da, teknolojik gelişmelerin hızı ve yeni nesil çalışanların beklentileri, bu konunun önümüzdeki yıllarda da gündemin en sıcak maddelerinden biri olmaya devam edeceğini gösteriyor.