Güneş, 11 yıllık bir döngü içinde farklı evrelerden geçiyor. Bu evrelerde Güneş’in yüzeyindeki manyetik alanlar ve lekeler değişiyor. Bu da Güneş’ten uzaya yayılan enerji ve parçacıkların miktarını ve yoğunluğunu etkiliyor. Bu olaylara güneş patlaması ve güneş fırtınası deniyor. Peki, bu olaylar ne zaman oluyor ve Dünya üzerinde ne gibi sonuçlar doğuruyor?

Güneş patlaması nedir?

Güneş patlaması, Güneş’in atmosferinde meydana gelen şiddetli bir enerji patlamasıdır. Bu patlama, Güneş’in manyetik alan hatlarının birleşmesi, kopması veya yeniden bağlanması sonucu oluşur. Güneş patlaması, Güneş’in yüzeyinden milyonlarca kilometre uzaklığa kadar uzanan devasa bir alev topu oluşturur. Bu alev topu, elektromanyetik radyasyon ve yüklü parçacıklar içerir. Güneş patlaması, saniyelerden dakikalara kadar sürebilir ve 6 × 10 25 joule’ye kadar enerji açığa çıkarabilir.

Güneş patlaması, Güneş’in yüzeyindeki güneş lekeleri ile ilişkilidir. Güneş lekeleri, Güneş’in manyetik alanının fotosfere çıktığı bölgelerdir. Güneş lekeleri, Güneş’in yüzeyinden daha soğuk ve daha koyu renklidir. Güneş lekeleri, Güneş’in 11 yıllık döngüsüne bağlı olarak sayı ve konum olarak değişir. Güneş lekelerinin sayısı en fazla olduğu döneme solar maksimum, en az olduğu döneme ise solar minimum denir. Güneş patlamaları, genellikle solar maksimum sırasında daha sık ve daha şiddetli olur.

Güneş fırtınası nedir?

Güneş fırtınası, Güneş’ten gelen yüklü parçacıkların Dünya’nın manyetik alanı ve atmosferi ile etkileşime girmesi sonucu oluşan bir olaydır. Güneş fırtınası, güneş patlamaları ve koronal kütle atımları şeklinde büyük enerji patlaması gerçekleştiği zaman meydana gelir. Koronal kütle atımı, Güneş’in atmosferinden milyarlarca ton plazmanın uzaya fırlatılmasıdır. Bu plazma, saatte 1.000.000 km’ye kadar hızlara ulaşabilir ve Dünya’ya ulaşması birkaç günden birkaç saate kadar sürebilir.

Güneş fırtınası, Dünya’nın manyetik alanını bozabilir ve atmosferde elektrik akımları oluşturabilir. Bu da radyo iletişimi, uydu sinyalleri, elektrik şebekeleri, navigasyon sistemleri ve diğer teknolojik cihazlar üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir. Ayrıca, güneş fırtınası, uzayda bulunan uydular, uzay araçları ve astronotlar için de tehlikeli olabilir. Güneş fırtınası, yüklü parçacıkların Dünya’nın atmosferindeki gaz molekülleri ile çarpışması sonucu kutup bölgelerinde görülen renkli ışık olaylarına da neden olur. Bu olaylara kutup ışıkları veya aurora denir.

Güneş patlaması ve güneş fırtınası ne zaman olacak?

Güneş patlaması ve güneş fırtınası, Güneş’in 11 yıllık döngüsü ile yakından ilgilidir. Güneş’in şu anki döngüsü, 2019 yılında başladı ve 2025 yılında maksimuma ulaşması bekleniyor. Bu dönemde, Güneş’te daha fazla güneş lekesi ve daha şiddetli güneş patlamaları görülebilir. Bu da, Dünya’ya yönelik daha sık ve daha güçlü güneş fırtınaları olabileceği anlamına gelir.

Güneş patlaması ve güneş fırtınası, önceden tahmin etmek zor olan olaylardır. Ancak, NASA ve NOAA (Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi) gibi kurumlar, Güneş’i sürekli olarak izleyerek, bu olayları önceden haber vermek için çalışmaktadır. Bu kurumlar, güneş fırtınası için beş seviyeli bir uyarı sistemi kullanmaktadır. Bu sistem, güneş fırtınasının şiddetini ve Dünya üzerindeki olası etkilerini belirtmektedir. Bu uyarı sistemine göre, güneş fırtınası seviyeleri şöyledir:

• G1: Küçük güneş fırtınası. Dünya’nın manyetik alanında küçük değişiklikler olur. Kutup ışıkları yüksek enlemlerde görülebilir. Radyo iletişimi ve navigasyon sistemleri hafif etkilenebilir.
• G2: Orta güneş fırtınası. Dünya’nın manyetik alanında orta derecede değişiklikler olur. Kutup ışıkları orta enlemlerde görülebilir. Radyo iletişimi ve navigasyon sistemleri orta derecede etkilenebilir. Elektrik şebekelerinde gerilim dalgalanmaları olabilir.
• G3: Güçlü güneş fırtınası. Dünya’nın manyetik alanında güçlü değişiklikler olur. Kutup ışıkları alçak enlemlerde görülebilir. Radyo iletişimi ve navigasyon sistemleri güçlü şekilde etkilenebilir. Elektrik şebekelerinde gerilim dalgalanmaları ve kesintiler olabilir. Uzayda bulunan uydular ve astronotlar zarar görebilir.
• G4: Şiddetli güneş fırtınası. Dünya’nın manyetik alanında şiddetli değişiklikler olur. Kutup ışıkları çok alçak enlemlerde görülebilir. Radyo iletişimi ve navigasyon sistemleri şiddetli şekilde etkilenebilir. Elektrik şebekelerinde gerilim dalgalanmaları ve kesintiler yaygınlaşabilir. Uzayda bulunan uydular ve astronotlar ciddi zarar görebilir.
• G5: Aşırı güneş fırtınası. Dünya’nın manyetik alanında aşırı değişiklikler olur. Kutup ışıkları ekvatora yakın enlemlerde bile görülebilir. Radyo iletişimi ve navigasyon sistemleri aşırı şekilde etkilenebilir. Elektrik şebekelerinde gerilim dalgalanmaları ve kesintiler geniş çaplı olabilir. Uzayda bulunan uydular ve astronotlar çok ciddi zarar görebilir.