Ege'nin sakin sularının ardında yatan ve zaman zaman kendini hatırlatan yıkıcı güç, İzmir için hem bir gerçeklik hem de bir uyarı niteliği taşıyor. Kentin tarihi ve doğal güzelliklerinin gölgesinde, her an harekete geçebilecek fay hatları ve bu hatların tetikleyebileceği dev dalgalar, bölge halkı için göz ardı edilemeyecek bir risk unsuru. Özellikle 30 Ekim 2020'de yaşanan ve Seferihisar'ın Sığacık mahallesini vuran tsunami, bu tehlikenin ne kadar somut ve yakın olduğunu acı bir şekilde kanıtladı. Ancak tehlike sadece hafızalardaki o görüntülerle sınırlı değil. Bilimsel veriler, gelecekte yaşanabileceklerin çok daha büyük olabileceğine işaret ediyor. Yapılan araştırmalar, İzmir kıyılarında ölçülmüş en büyük dalganın boyutlarını ortaya koyarak, kentin kaderini şekillendirecek bu doğal afete karşı hazırlıkların ne kadar hayati olduğunu bir kez daha vurguluyor. Bu devasa dalganın kaydı, yalnızca bir istatistik değil, aynı zamanda geleceğe yönelik atılması gereken adımlar için de bir yol haritası sunuyor.
Sığacık kıyılarındaki tarihi ölçüm
Yapılan bilimsel araştırmalar ve tsunami sonrası modellemeler, İzmir'in karşı karşıya olduğu riski net bir şekilde ortaya koyuyor. Bu çalışmalar kapsamında, Sığacık Körfezi'nde bugüne dek ölçülmüş en yüksek dalga boyutu kayıtlara geçirildi. Uzmanların yürüttüğü detaylı analizler sonucunda, bölgedeki Kaleiçi mevkii kıyısında oluşan bir dalganın yüksekliğinin 2.31 metreye ulaştığı tespit edildi. Bu rakam, sakin ve turistik bir belde olarak bilinen Sığacık'ın, aslında ne denli büyük bir tsunami potansiyeli taşıdığını gösteren en somut kanıt olarak öne çıkıyor. 2.31 metrelik bir dalga, kıyı şeridindeki yapılar, tekneler ve en önemlisi insan hayatı için ciddi bir tehdit anlamına geliyor. Özellikle Sığacık Kaleiçi gibi dar sokakları ve denize sıfır yapılaşması olan tarihi bir bölgede, böyle bir su kütlesinin yaratacağı yıkım gücü tahminlerin çok ötesinde olabilir. Bu ölçüm, 30 Ekim 2020 deprem ve tsunamisinin ardından yapılan değerlendirme raporlarında önemli bir yer tutmuş ve gelecekteki senaryolar için bir referans noktası haline gelmiştir. Bu veri, yerel yönetimlerin ve merkezi idarenin alacağı önlemler, kentsel planlama stratejileri ve acil durum eylem planları için kritik bir başlangıç noktası sunmaktadır.
Ege'nin altındaki saatli bomba
İzmir ve çevresinin yüksek deprem riski taşıdığı, bilim dünyasının yıllardır üzerinde durduğu bir gerçek. Ege Denizi'nin tabanı, adeta bir fay hattı ağıyla örülmüş durumda ve bu fayların her biri, büyük depremler üretme potansiyeline sahip. Özellikle İzmir Körfezi'ni çevreleyen ve içinden geçen aktif faylar, kenti doğrudan etkileyebilecek bir konumda bulunuyor. Bir tsunami felaketini tetikleyen ana unsur, denizde veya deniz kıyısında meydana gelen büyük ölçekli depremlerdir. Deniz tabanında meydana gelen ani bir çökme veya yükselme, üzerindeki devasa su kütlesini harekete geçirerek saatte yüzlerce kilometre hıza ulaşabilen dalga serileri oluşturur. Bu dalgalar açık denizde fark edilmeyebilirken, kıyıya yaklaştıkça sığlaşan deniz tabanı nedeniyle yavaşlar ve yükseklikleri metrelerce artar. 30 Ekim 2020'de Sisam Adası açıklarında meydana gelen deprem, bu mekanizmanın en canlı örneği oldu. Depremin yarattığı enerji, Sığacık gibi kapalı bir körfeze odaklanarak dalganın gücünü ve yüksekliğini artırdı. Uzmanlar, Ege Denizi'nde yaşanabilecek daha büyük bir depremin, 2020'de yaşanan tsunamiden ve kayıtlara geçen 2.31 metrelik dalgadan çok daha yıkıcı sonuçlar doğurabileceği konusunda hemfikir. Bu durum, İzmir için deprem hazırlığının sadece binaları güçlendirmekle kalmayıp, kıyı şeridini de kapsayacak şekilde çok yönlü bir yaklaşımla ele alınması gerektiğini ortaya koyuyor.
2020 tsunamisinin acı dersleri
30 Ekim 2020 tarihi, İzmir için bir milat oldu. O gün yaşanan deprem sadece binaları yıkmakla kalmadı, aynı zamanda Türkiye'nin modern tarihindeki en etkili tsunami felaketlerinden birini tetikledi. Depremin hemen ardından Sığacık Körfezi'nde deniz sularının metrelerce çekilmesi, bölge halkı ve balıkçılar tarafından şaşkınlıkla izlendi. Ancak bu, yaklaşan felaketin habercisiydi. Kısa bir süre sonra geri dönen sular, dev dalgalar halinde Sığacık'ın sokaklarına doldu. Marina sular altında kaldı, onlarca tekne karaya sürüklendi veya battı, iş yerleri ve evler büyük hasar gördü. En acısı ise, tekerlekli sandalyedeki bir vatandaşın yükselen sulardan kaçamayarak hayatını kaybetmesi oldu. Bu trajik olay, tsunaminin ne kadar hızlı ve ölümcül olabileceğini tüm çıplaklığıyla gösterdi. Sığacık'ta yaşananlar, halkın tsunami konusunda ne kadar bilinçsiz olduğunu da ortaya çıkardı. Suların çekilmesini merakla izleyen insanlar, aslında en tehlikeli anda kıyıda kalarak hayatlarını riske atmışlardı. Bu felaket, tsunami öncesinde denizin çekilmesinin bir kaçış işareti olduğu, yüksek yerlere sığınmanın hayati önem taşıdığı gibi temel bilgilerin halka acilen öğretilmesi gerektiğini kanıtladı. 2.31 metrelik rekor dalga ölçümü, bu acı tecrübenin bilimsel bir yansıması olarak, gelecekteki hazırlıkların ne kadar ciddi bir temele dayanması gerektiğini hatırlatan bir uyarıdır.
Sadece deprem değil, iklim de vuruyor
İzmir'in karşı karşıya olduğu doğal tehditler, ne yazık ki sadece sismik hareketlilikle sınırlı değil. Küresel iklim değişikliği, kenti bir başka cepheden, aşırı hava olaylarıyla vuruyor. Son yıllarda kırılan sıcaklık rekorları, bu durumun en bariz göstergesi. Termometreler, farklı tarihlerde 41.4, 43.2 ve hatta 43.5 derece gibi daha önce görülmemiş seviyelere ulaştı. Özellikle 2023 ve 2024 yaz aylarında yaşanan ve "kırmızı alarm" verilmesine neden olan sıcak hava dalgaları, kentte hayatı adeta durma noktasına getirdi. Asfaltın eridiği, sokakların boşaldığı ve belediyelerin "sokağa çıkmayın" uyarısı yaptığı bu dönemler, İzmir'in iklim krizine karşı ne kadar savunmasız olduğunu gösterdi. Bu aşırı sıcaklar, sadece insan sağlığını tehdit etmekle kalmıyor, aynı zamanda kentin ekosistemini de derinden etkiliyor. Deniz suyu sıcaklıkları rekor seviyelere ulaşarak normalin üzerine çıktı ve Karaburun gibi bölgelerde 26 dereceyi aştı. Deniz ekosistemindeki bu değişim, balık popülasyonlarından deniz bitkilerine kadar geniş bir yelpazede olumsuz sonuçlar doğurma potansiyeli taşıyor. Tsunami gibi ani ve yıkıcı bir afetin yanı sıra, iklim değişikliği gibi yavaş ama sürekli bir krizin de İzmir'i kuşatması, kentin geleceği için entegre ve çok yönlü bir afet yönetim planının zorunluluğunu ortaya koyuyor. Hem yerin altından gelen deprem tehlikesi hem de atmosferden gelen aşırı sıcaklık tehdidi, İzmir'in dirençliliğini artırmak için acil ve kararlı adımlar atılmasını gerektiriyor.
Geleceğe hazırlık: İzmir ne yapmalı?
Tarihte ölçülmüş 2.31 metrelik dalga ve 2020'de yaşanan acı tecrübe, "İzmir tsunami tehlikesine karşı ne yapmalı?" sorusunu kaçınılmaz kılıyor. Uzmanlara göre atılması gereken adımlar çok yönlü ve acil. İlk ve en önemli adım, halkın bilinçlendirilmesidir. Tsunami anında ne yapılacağı, tahliye güzergahları ve toplanma alanları konusunda düzenli olarak tatbikatlar yapılmalı ve bilgilendirme kampanyaları düzenlenmelidir. Deniz çekildiğinde merakla izlemek yerine, en kısa sürede en yüksek yere kaçılması gerektiği bilgisi, her yaştan vatandaşa aşılanmalıdır. İkinci olarak, teknolojik altyapının güçlendirilmesi şarttır. İzmir Körfezi ve çevresine, deniz seviyesindeki ani değişimleri saptayacak ve deprem sonrası saniyeler içinde halkı uyaracak gelişmiş bir erken uyarı sistemi kurulmalıdır. Bu sistem, cep telefonlarına gönderilecek mesajlardan kıyı şeridindeki sirenlere kadar çeşitli yöntemlerle entegre çalışmalıdır. Üçüncü kritik başlık ise kentsel planlamadır. Özellikle kıyı şeridindeki yeni yapılaşmalarda tsunami riski mutlaka göz önünde bulundurulmalı, dalgaların etkisini azaltacak doğal veya yapay bariyerler, yeşil bantlar gibi çözümler projelere dahil edilmelidir. Mevcut yapı stokunun da bu gözle yeniden değerlendirilmesi ve riskli binaların güçlendirilmesi hayati önem taşımaktadır. Unutulmamalıdır ki, doğa olaylarını engellemek mümkün değildir, ancak bilim ve teknoloji ışığında doğru hazırlıklar yaparak zararlarını en aza indirmek tamamen bizim elimizdedir.
