Pazar yerleri artık dar gelirli aileler için lüks yerler olmaya başladı. Her hafta artan fiyatlar ücreti sabit yurttaşların alım gücünü gün geçtikçe düşürdü. Düşük ücretler ve eriyen alım gücü, yurttaşın gıdaya erişimini imkansız hale getirirken tarım kesiminin de sorunları katlandı.
Sebze ve meyve fiyatlarındaki artışın en büyük maliyet kalemi mazot fiyatları. Ancak üretimdeki düşüş ve işçi sıkıntısı, fiyatların katlanarak artmasına yol açıyor.
Antalya’da yaşanan don olayı birçok ürünü olumsuz etkilerken, İzmir’in çevre ilçelerinden gelen sebze-meyve için de durum farklı değil. Özellikle Torbalı gibi verimli tarım alanlarında yağışların yetersiz olması çiftçileri sulamaya mecbur bıraktı, bu da sulama ve elektrik maliyetlerini artırdı. Üreticiler, işçi bulamamaktan ve yevmiye masraflarının yükselmesinden şikâyetçi.
“Çift yevmiye ile işçi çalıştırıyoruz”
Turgutlu’dan pazara gelen üretici Hakkı Kaya, fiyatların her hafta değiştiğini belirterek “Fiyatlar her hafta değişiyor. İşçi maliyetleri çok yüksek. Eleman bulamadığımız için çift yevmiyeyle işçi çalıştırıyoruz. Ayrıca bu bölgedeki ürünler daha yeni başladı. Bir ürünü yetiştirmenin maliyeti yükseldi. Gübresi, ilacı, işçiliği derken pahalıya mal oluyor. Daha yeni başladı mahsüller toplanmaya. Geçen sene domates, biber eken herkes zarar etti. Bu sene ne olacağını kimse bilmiyor ama herkes karamsar.” Diye konuştu.
Menemen’den gelen bakla satıcısı Kemal Tuğrul ise fiyatların vatandaşın gözünde yüksek göründüğünü ancak maliyetlerin her geçen gün arttığını söyledi: “Alım gücü olmadığı için vatandaşın gözüne pahalı geliyor. Bu ürünü koyduğumuz poşetin parasını bile eklemek zorundayız. Yeme-içme dahil hesaplamak zorundayız. Menemen’deki tezgahtaki fiyatla burası arasında fark yok. İstek çok, mal az. Hal fiyatları da yüksek. Sera fasulyesinin fiyatı 300 lira, kışın ortasındayız. Fiyatların düşmesi çok zor.”
“Tezgah parası yol parasıyla aynı”
Ödemiş’ten pazara gelen Zilan Karadeniz de artan masraflardan yakındı:
“Sadece araca 1.500 lira veriyoruz. Tezgah parasını hesapladığımızda 3 bin lira masrafımız var. Benim tezgahım 1.500 lira. Ödemiş’te yerinde patates 10 lira buraya gelen 15 lira oluyor. Masraflarımız kadar zam yapmıyoruz ama fiyatlar daha da yükselebilir böyle giderse. “
Karaburun’dan gelen üretici Mustafa Hikmet ise pazar fiyatlarının marketlere kıyasla daha uygun olduğunu belirtti:
“Marketlere göre fiyatlar çok iyi. Etiketlere bakın, yarı yarıya fark var. Karaburun’dan buraya gelen limonun masrafı en az 10 bin lira. 5 bin lira yol parası, 5 bin lira işçi parası. Bize göre pazar ucuz. İşçi bulmak zor. Limonun toplanması için işçiye verdiğimiz para zaten yol parasından da tezgah parasından da fazla.”
İzmir’de tarım işçilerinin günlüğü ortalama altı
Türkiye İstatistik Kurumu, 2024 yılı "tarımsal işletme iş gücü ücret yapısı" istatistiklerini açıkladı. Buna göre, 2023'te 512 lira olan mevsimlik tarım işçilerinin günlük ücretleri, 2024'te yüzde 84,2 artarak 943 liraya çıktı. İzmir’de tarım işçilerinin ücretleri ise ülke ortalamasının altında kaldı. İzmir’de kadın tarım işçilerinin günlük yevmiye ücreti ortalama 770 TL olurken erkek tarım işçilerinin günlük yevmiye ücreti ortalama 944 TL oldu.
