02.04.2015 tarihli ve 29314 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında yıllık tehlikeli atık beyanları atık üreticileri tarafından, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Bilgi Sistemi (online.cevre.gov.tr) altında yer alan Tehlikeli Atık Beyan Sistemi (TABS) kullanılarak gerçekleştirilmektedir. TABS’ta yer alan tehlikeli atık verisi, beyan yılında atık üreticisinin tesiste oluşan ve geri kazanım/bertaraf amacıyla atık işleme tesisine gönderdiği tehlikeli atık verisini içermektedir. Atık üreticileri; faaliyetleri sonucu atık oluşumuna neden olan kişi, kurum, kuruluş ve işletme ve/veya atığın bileşiminde veya yapısında bir değişikliğe neden olacak ön işlem, karıştırma veya diğer işlemleri yapan herhangi bir gerçek ve/veya tüzel kişiler (sanayi tesisleri, hastaneler gibi) olarak kabul edilmektedir. Bu kapsama giren atık üreticilerinin her yıl 31 Mart'a kadar sisteme tehlikeli ve bu yıl ilk kez uygulanacak olan tehlikesiz atıklarını beyan etme zorunluluğu bulunmaktadır.
TABS’a yapılan bu beyanlar doğrultusunda 2014 yılı için Tehlikeli Atık İstatistikleri Bülteni yayınlandı! Bu bülteni inceleyecek olursak; tehlikeli atık beyanında bulunan tesislerin yıllara ve atık miktarlarına göre analizinde 2009 yılında tehlikeli atık beyanında bulunan tesis sayısı 15 bin 664 adet olup çıkan tehlikeli atık miktarı 629 bin 993 tondur. 2014 yılında ise beyanda bulunan tesis sayısı 39 bin 134, tehlikeli atık miktarı ise tam 1 miyon 413 bin 220 tona çıkmıştır. İstatistiksel olarak 5 yıllık bu süreçte yüzde 100'den fazla artış gözlemlenmektedir. Türkiye geneline baktığımızda; 2014 yılındaki toplam tehlikeli atık miktarının yüzde 73.14'ünün geri kazanıma gönderilmiş olması ilk etapta yeterli gibi gözükse de, resmin tamamını irdelediğimizde ülke çapında beyan edilen toplam tehlikeli atık miktarının hedeflerden çok uzak kaldığı ne yazık ki dikkatlerden kaçmıyor!
En çok atık çıkaran şehirler listesinin ilk 3’üne bakarsak; Kocaeli (274 bin 499 ton), İzmir (243 bin 593 ton), İstanbul (143 bin 436 ton) olarak belirlenmiştir. En az atığı çıkan şehirler ise Bayburt (84 ton), Tunceli (86 ton) ve Ardahan (95 ton). Kocaeli’nin lider olmasındaki en büyük etken Gebze bölgesinde gelişen sanayidir. İzmir’de de özellikle Aliağa bölgesi ve bazı büyük organize sanayi bölgeleri atık miktarının fazla olmasında önemli etkendir. Ancak buna rağmen İstanbul'un tehlikeli atık miktarının İzmir'den daha az görünmesi manidardır. Bu durum İzmir'de daha fazla beyan yapıldığının, İstanbul'da ise hala beyan yapmayan ve tespit edilemeyen atık üreticilerinin sayısının fazla olduğunun göstergesidir. Yine Denizli, Gaziantep gibi gelişmiş sanayiye sahip şehirlerde atık miktarı sırasıyla 5 bin 429 ton ve 5 bin 434 ton iken, Osmaniye’de 64 bin 667 ton tehlikeli atık beyan edilmesi de ilginç bir noktadır. Ayrıca atık yağ miktarı 2013 yılında 68 bin 236 ton iken 2014 yılında 61 bin 335 tona düşmüştür. Hızla gelişen sanayi sürecinde atık yağ miktarının azalmış olması da oldukça dikkat çekicidir!
TABS’a yapılan beyanlar doğrultusunda en çok tehlikeli atık oluşturan 10 sektör arasında imalat, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri, metal, tekstil, kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı, kimyasal ürünlerin imalatı, elektrik- gaz- buhar ve havalandırma sistemi üretimi ve dağıtımı, diğer ulaşım araçlarının imalatı, atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri, maddelerin geri kazanımı vb. gibi sektörler yer almakta. En yüksek atık oluşumunun 886 bin 755 ton ile imalat sektörüne ait olduğu görülmüştür. 2014 yılında en çok beyanı gerçekleştirilen ilk 10 atık kodu ve miktarına baktığımızda, en yüksek miktar demir ve çelik endüstrisinden kaynaklanan 100207 kodlu, işlenmemiş cüruf atığı olduğu görülmektedir. Bunun da nedeni demir çelik sektörünün kirletici vasfı yüksek tesisler arasında yer alması nedeniyle Çevre Bakanlığı'nca mercek altında tutulması, öte yandan da diğer imalat sektörlerinin yeterince kayıt altına alınamayışıdır. Hala ülke çapında elimizde sağlıklı bir tehlikeli atık envanteri bulunmadığı verilerden anlaşılmaktadır. Kaynağını tespit edemediğimiz atıkları denetlemek ve yönetmek ise mümkün değildir!
Az atıklı temiz üretimlere!