Türkiye'de milyonlarca lise mezunu genç ve aileleri için takvimdeki en stresli ve en önemli dönem başladı. Üniversite sınav sonuçlarının açıklanmasının ardından başlayan tercih maratonu, sadece bir okul veya bölüm seçimi olmanın çok ötesinde, gençlerin gelecekteki kariyerlerini, yaşam standartlarını ve toplumsal statülerini belirleyecek bir yol ayrımı anlamına geliyor. Geçmiş yıllarda ilgi alanları ve hayallerin ön planda olduğu bu süreç, son yıllarda ülkenin içinde bulunduğu ekonomik koşullar ve artan genç işsizliği nedeniyle, "istihdam edilebilirlik" ve "iş bulma hızı" gibi daha pragmatik kriterlerin gölgesinde şekilleniyor.
İşte bu noktada, Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) yaptığı Yükseköğretim İstihdam Göstergeleri araştırması, adeta bir pusula görevi görüyor. Hangi üniversite bölümünden mezun olanların, ne kadar sürede iş hayatına atılabildiğini somut verilerle ortaya koyan bu çalışma, hem öğrenciler hem de veliler için değerli bir kaynak niteliği taşıyor. TÜİK'in açıkladığı son veriler, popüler algıların aksine, niş alanlarda uzmanlaşan, doğrudan bir mesleğe yönelik ve özellikle kamu istihdamı ağırlıklı olan bölümlerin mezunlarının çok daha şanslı olduğunu bir kez daha kanıtladı. Listenin geneli, Türkiye'nin sağlık altyapısına ve hizmet sektörüne olan ihtiyacını da gözler önüne seriyor.
Zirvenin sürpriz sahibi: Dil ve konuşma terapisi
TÜİK verilerine göre oluşturulan "en hızlı iş bulan bölümler" listesinin zirvesinde, birçok kişi için adı bile yeni duyulan bir bölüm yer alıyor: Dil ve Konuşma Terapisi. Bu bölümden mezun olan bir gencin, ortalama iş bulma süresi sadece 2,2 ay. Bu olağanüstü kısa süre, bölümün neden bu kadar değerli olduğunu ve alanda ne denli büyük bir uzman açığı bulunduğunu gösteriyor.
Peki, bu bölüm mezunları ne iş yapar ve neden bu kadar talep görüyorlar? Dil ve Konuşma Terapistleri, bebeklikten yaşlılığa kadar her yaştan bireyde görülebilen iletişim, dil, konuşma, ses ve yutma bozukluklarının tanılanması ve tedavisiyle ilgilenen sağlık profesyonelleridir. Son yıllarda otizm spektrum bozukluğu, dikkat eksikliği ve hiperaktivite gibi gelişimsel sorunlar hakkında artan toplumsal farkındalık, kekemelik, artikülasyon (sesletim) bozuklukları gibi sorunlar için erken müdahalenin öneminin anlaşılması ve inme (felç) sonrası konuşma yetisini kaybeden yaşlı nüfusun rehabilitasyon ihtiyacı, bu alandaki talebi adeta patlatmış durumda. Mezun sayısının, toplumun ihtiyacının çok altında kalması, bu bölümü bitiren gençlerin daha diplomasını almadan iş teklifleri almasını sağlıyor.
Devlet güvencesiyle hızlı istihdam: Polislik ve tıp
Listenin üst sıralarında, beklendiği gibi, kamuda istihdamın güvence altında olduğu iki önemli meslek grubu yer alıyor. Sadece 2,9 aylık iş bulma süresiyle ikinci sırada yer alan Polis Meslek Eğitimi, doğrudan mesleğe hazırlayan ve mezuniyet sonrası ataması neredeyse kesin olan bir kariyer yolu sunuyor. Polis Akademisi'ne bağlı okullarda eğitimlerini tamamlayan gençler, başka bir iş arama sürecine girmeden, doğrudan Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde görevlerine başlıyor. Bu durum, iş bulma süresini doğal olarak minimuma indiriyor.
Listenin üçüncü sırasında ise, 4,1 aylık iş bulma süresiyle Tıp fakülteleri bulunuyor. Doktorluk, her zaman toplumun en prestijli ve iş garantisi en yüksek mesleklerinden biri oldu. Tıp fakültesinden mezun olan bir hekimin, pratisyen hekim olarak devlete bağlı "mecburi hizmet" yükümlülüğü bulunuyor. Bu yükümlülük, her mezun için devletin bir istihdam garantisi sunduğu anlamına geliyor. Sağlık Bakanlığı'nın sürekli artan hekim ihtiyacı ve özel sektördeki geniş iş olanakları, doktorların işsiz kalma riskini neredeyse sıfıra indiriyor.
Toplumun özel ihtiyaçları iş kapısı oluyor: Özel eğitim ve eczacılık
Listenin dördüncü sırasında, yine toplumsal bir ihtiyaca cevap veren ve kamuda ciddi bir açık bulunan bir alan var: Özel Eğitim Öğretmenliği. Ortalama 4,3 aylık iş bulma süresiyle bu bölüm, özel gereksinimli bireylerin (zihinsel yetersizlik, otizm, öğrenme güçlüğü vb.) eğitiminden sorumlu uzmanları yetiştiriyor. Devlet okullarında kaynaştırma eğitiminin yaygınlaşması, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinin sayısının artması, bu alanda nitelikli öğretmen ihtiyacını da beraberinde getiriyor. Atama puanlarının diğer öğretmenlik branşlarına göre daha düşük olması ve özel sektördeki talep, mezunların kısa sürede mesleğe atılmasını sağlıyor.
Beşinci sırada ise, 5,1 aylık süreyle bir başka klasik "iş garantili" meslek olan Eczacılık yer alıyor. Eczacılık, sadece bir ilaç satış noktası olmanın ötesinde, birinci basamak sağlık danışmanlığı hizmeti veren kritik bir kurum. Türkiye'de yeni eczane açılmasının belirli kotalara (nüfusa ve eczaneler arası mesafeye göre) bağlanmış olması, sektördeki rekabeti düzenleyerek mezunların iş bulma imkanını koruyor. Kendi eczanesini açma, hastanelerde veya ilaç firmalarında çalışma gibi geniş bir kariyer yelpazesi sunan bu bölüm, popülerliğini ve istihdam gücünü korumaya devam ediyor.
Sağlığın yardımcı kolları ve hizmet sektöründeki talep
Listenin geri kalanı da, büyük ölçüde sağlık ve hizmet sektörünün farklı alanlarındaki ihtiyacı yansıtıyor.
-
Ebelik (7,6 ay): Anne ve bebek sağlığının korunmasında kilit rol oynayan ebeler, özellikle kamu hastaneleri ve aile sağlığı merkezlerinde kolayca iş bulabiliyor.
-
Optisyenlik (9,4 ay): Genellikle iki yıllık meslek yüksekokullarında eğitimi verilen bu bölüm, gözlükçü dükkanı açma veya bu dükkanlarda sorumlu müdür olarak çalışma yetkisi veriyor. Artan ekran kullanımı ve yaşlanan nüfusla birlikte göz sağlığı sorunlarının artması, optisyenlere olan talebi canlı tutuyor.
-
Aşçılık (10,9 ay): Türkiye'nin son yıllarda parlayan yıldızı olan turizm ve gastronomi sektörü, nitelikli aşçılara büyük bir istihdam kapısı açıyor. Oteller, restoranlar, catering firmaları ve hatta kruvaziyer gemileri, iyi eğitim almış aşçılar için geniş olanaklar sunuyor.
-
Eczane Hizmetleri (11,8 ay): İki yıllık bir ön lisans programı olan bu bölüm, eczanelerde eczacılara yardımcı olan, ilaçların hazırlanması, stok takibi ve hasta bilgilendirmesi gibi görevleri üstlenen kalifiye "eczane teknikerleri" yetiştiriyor. Ülke genelindeki on binlerce eczane, bu teknikerler için sürekli bir iş gücü talebi yaratıyor.
-
Kabin Hizmetleri (11,8 ay): Sivil havacılık sektörünün büyümesine paralel olarak, kabin memurluğuna (host/hostes) olan talep de artıyor. Özellikle Türk Hava Yolları gibi küresel bir devin ve diğer özel havayolu şirketlerinin sürekli filo genişletmesi, bu bölüm mezunları için doğrudan bir kariyer yolu anlamına geliyor.
Klasik mühendislikler ve sosyal bilimler neden listede yok?
TÜİK'in bu listesi, aynı zamanda hangi alanlarda mezun yığılması ve işsizlik sorunu yaşandığına dair de dolaylı bir mesaj veriyor. Bir zamanların en popüler ve en yüksek puanlı bölümleri olan birçok mühendislik dalı (inşaat, makine vb.), işletme, iktisat ve diğer sosyal bilimler fakültelerinin bu listede yer almaması dikkat çekici.
Bu durumun temel nedeni, bu alanlarda mezun sayısının, ekonominin yaratabildiği nitelikli istihdamın çok üzerine çıkmış olması. Örneğin, inşaat sektöründeki bir daralma, binlerce inşaat mühendisinin işsiz kalmasına neden olabiliyor. Benzer şekilde, her üniversitede bulunan işletme ve iktisat bölümlerinden her yıl on binlerce mezun verilmesi, bu gençlerin özel sektörde çok çetin bir rekabetle karşı karşıya kalmasına ve iş bulma sürelerinin uzamasına yol açıyor. Bu alanlardan mezun olan gençler için artık sadece diploma yeterli olmuyor; yabancı dil bilgisi, staj deneyimi, özel sertifikalar ve güçlü bir sosyal ağ, iş bulma sürecinde belirleyici hale geliyor.
Sonuç olarak, TÜİK verileri, üniversite tercihi gibi kritik bir karar aşamasında olan gençlere, hayallerini ve ilgi alanlarını, ülkenin reel istihdam piyasasının gerçekleriyle birleştirerek daha bilinçli bir seçim yapmaları için önemli bir veri seti sunuyor. Bu liste, garantili bir kariyerin anahtarının, popüler olanı değil, ihtiyaç duyulanı seçmekten geçtiğini gösteriyor.
