Bir zamanlar "İzmir'in gerdanlığı" olarak anılan, vapurların süzüldüğü, insanların kıyısında keyifle yürüdüğü İzmir Körfezi, şimdilerde yürekleri sızlatan bir manzaraya ev sahipliği yapıyor. Geçtiğimiz yıl da benzer sahnelerin yaşandığı körfezde, bu yaz da korkulan oldu ve toplu balık ölümleri, endişe verici bir şekilde yeniden baş gösterdi. Özellikle Karşıyaka ve Bayraklı sahil şeritleri boyunca, su yüzeyi, irili ufaklı binlerce ölü balıkla kaplanmış durumda. Dalgaların kıyıya vurduğu balık leşleri, hem görsel olarak rahatsız edici bir kirlilik yaratıyor hem de sıcak havanın etkisiyle dayanılmaz bir koku yayarak, bölgeyi adeta yaşanmaz hale getiriyor. Bu dramatik görüntü, körfezin ekolojik dengesinin ne kadar hassas olduğunu ve ciddi bir tehdit altında olduğunu bir kez daha acı bir şekilde gözler önüne seriyor.
Kepçelerle balık avı: belediye ekipleri seferber oldu
Yaşanan bu çevre felaketi karşısında, İzmir Büyükşehir Belediyesi'ne bağlı ekipler, zararı en aza indirmek ve kötü kokunun önüne geçmek için adeta seferber olmuş durumda. Özellikle İZSU ve Temizlik İşleri Daire Başkanlığı'na bağlı ekipler, sabahın erken saatlerinden itibaren deniz yüzeyindeki ve kıyıdaki ölü balıkları temizlemek için yoğun bir mesai harcıyor. Deniz yüzeyindeki ölü balıklar, teknelerden uzatılan kepçeler ve ağlarla toplanırken, kıyıya vuranlar ise personel tarafından tırmıklarla toplanıyor. Toplanan tonlarca ölü balık, siyah çöp torbalarına doldurularak, imha edilmek üzere özel alanlara götürülüyor. Ancak, ölümlerin devam etmesi ve her gün yeni balıkların su yüzeyine çıkması, yapılan bu temizlik çalışmalarını adeta bir "değirmenle savaş" haline getiriyor. Ekipler bir bölgeyi temizlerken, başka bir bölgede yeni ölümlerin yaşanması, sorunun ne kadar büyük ve yaygın olduğunu gösteriyor.
Vatandaş isyanda: 'bu koku yüzünden izmir'e bir daha gelmeyiz'
Körfezdeki bu ekolojik kriz, sadece denizi ve canlıları değil, aynı zamanda İzmirlilerin ve kenti ziyaret eden turistlerin günlük yaşamını da olumsuz etkiliyor. Sahil kenarında yürüyüş yapmak, bir kafede oturmak veya bisiklete binmek, yayılan ağır koku nedeniyle adeta bir işkenceye dönüşmüş durumda.
Tatil yapmak için Fransa'dan İzmir'e geldiğini belirten 54 yaşındaki Celine Doğan, yaşadığı hayal kırıklığını, "Tatile geldik, 3 gündür İzmir'deyiz. Sahilde gezdiğimiz zaman ara ara kötü kokular oluyordu. Bu kokunun sebebini anlamadık. Kirlilik sandık ama sanırım ölen balıklar nedeniyle bu koku oluşmuş. Bu görüntü dramatik. Fransa'da, Avrupa ülkelerinde koku olmuyor ve insanlar görmeden temizleniyor. Burada olması üzücü" sözleriyle dile getiriyor.
İstanbul'dan kenti gezmeye gelen 35 yaşındaki Ferhat Aydın ise, durumun İzmir'in turizm imajına verdiği zarara dikkat çekiyor: "Gerçekten burada bayağı koku var. Önlem almaları lazım. Bu koku hangi sebepten kaynaklanıyor? İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin bu konuya el atması lazım. Koku dolaşırken çok rahatsız ediyor. Bu koku yüzünden bir daha gezmek için İzmir'i değil, başka bir kenti tercih ederiz. Bu yaşananlar, turizmi de olumsuz etkiliyor." Vatandaşların bu haklı tepkileri, sorunun sadece bir çevre sorunu olmadığını, aynı zamanda kentin ekonomisini ve marka değerini de tehdit eden ciddi bir kriz olduğunu gösteriyor.
Peki, körfez neden can çekişiyor? Muhtemel nedenler neler?
Uzmanlar, İzmir Körfezi'nde tekrarlayan bu toplu balık ölümlerinin arkasında, tek bir neden yerine, bir araya gelen birkaç olumsuz faktörün etkili olabileceğini belirtiyor. İşte öne çıkan o muhtemel nedenler:
-
Aşırı Sıcaklar ve Oksijen Azlığı (Ötrofikasyon): Yaz aylarında hava sıcaklıklarının mevsim normallerinin üzerinde seyretmesi, deniz suyu sıcaklığını da artırıyor. Isınan su, daha az çözünmüş oksijen tutar. Aynı zamanda, körfeze karışan organik atıklar (kanalizasyon, tarımsal gübreler vb.), sudaki alglerin (mikroskobik su bitkileri) aşırı çoğalmasına neden olur. "Kızıl gel-git" (red-tide) olarak da bilinen bu durum, geceleri bu alglerin de oksijen tüketmesiyle, sudaki oksijen seviyesini balıkların yaşayamayacağı kadar kritik bir seviyenin altına düşürür. Bu, toplu balık ölümlerinin en yaygın nedenlerinden biridir.
-
Kimyasal ve Endüstriyel Kirlilik: Körfeze deşarj edilen arıtılmamış veya yetersiz arıtılmış endüstriyel ve evsel atık sular, içerdikleri toksik maddelerle, balıklar için doğrudan zehirleyici bir etki yaratabilir. Ağır metaller, kimyasal atıklar ve deterjanlar, balıkların solungaçlarına zarar vererek veya sinir sistemlerini etkileyerek ölümlerine yol açabilir.
-
İklim Değişikliğinin Etkileri: Yağışların azalması, körfeze tatlı su taşıyan derelerin debilerini düşürüyor. Bu durum, körfezdeki su sirkülasyonunu yavaşlatarak, kirleticilerin birikmesine ve su kalitesinin daha da bozulmasına neden oluyor.
Kalıcı çözüm şart: Körfez'i kurtarmak için ne yapılmalı?
İzmir Büyükşehir Belediyesi ekiplerinin ölü balıkları toplaması, sorunun sadece semptomlarını ortadan kaldıran, geçici bir çözüm. Bu ekolojik felaketin bir daha yaşanmaması için, çok daha köklü, bilimsel ve entegre çözümlerin hayata geçirilmesi gerekiyor.
Öncelikle, körfeze akan tüm evsel ve endüstriyel atık suların, ileri biyolojik arıtma tesislerinde, en yüksek standartlarda arıtılması şart. Kaçak deşarjların ve sanayi tesislerinin denetimleri sıklaştırılmalı, en küçük bir ihlale bile ağır yaptırımlar uygulanmalıdır. Ayrıca, körfezdeki su sirkülasyonunu artıracak, dip çamurunu temizleyecek ve su kalitesini sürekli olarak izleyecek bilimsel projelerin, üniversiteler ve ilgili kurumlarla iş birliği içinde, hızla hayata geçirilmesi gerekiyor. Bu, sadece bir belediyenin veya bir kurumun değil, tüm İzmirlilerin ve merkezi yönetimin ortak sorumluluğudur. Aksi takdirde, Ege'nin incisi İzmir Körfezi, her yaz bu acı manzaralarla gündeme gelmeye, can çekişmeye ve o güzel adını, "kötü kokularla" lekelemeye devam edecek.
