İzmir'in merkezinde, Kadifekale'den Kemeraltı'na uzanan geniş bir alanda devam eden Smyrna Antik Kenti'ndeki arkeolojik kazılar, tarihin derinliklerinden yeni bir sırrı daha günümüze taşıdı. Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın izni ve İzmir Katip Çelebi Üniversitesi'nin (İKÇÜ) yürütücülüğünde, çok sayıda kurumun desteğiyle devam eden çalışmalarda, Roma dönemine ait olduğu tahmin edilen 1800 yıllık, devasa bir erkek heykelinin gövdesi bulundu. Akdeniz'in en büyük tiyatrolarından biri olan Smyrna Tiyatrosu'nun sahne binası kalıntıları arasında keşfedilen eser, işçilik kalitesi ve boyutuyla arkeologları heyecanlandırdı. Belden üst kısmı ve başı bulunamayan heykelin kime ait olduğu ise bilim dünyasında yeni bir tartışma başlattı.
Üç büyük isim, tek bir heykel
Yaklaşık 90 santimetre genişliğinde ve 110 santimetre boyundaki heykel gövdesi üzerinde yapılan ilk incelemeler, eserin kimliğine dair üç güçlü tezi gündeme getirdi. Kazı Başkanı Prof. Dr. Akın Ersoy, bulunan eserin bir imparator heykeli olabileceği ihtimali üzerinde durduklarını belirtti. Ersoy, "Heykelin bir imparatora mı yoksa bir tanrıya mı ait olduğu konusunda çalışmalarımız sürüyor. İmparator Hadrianus'a ait olma ihtimali yüksek. Ancak tanrısal bir kimlikse, Zeus'a da ait olabileceğini değerlendiriyoruz" dedi. Prof. Dr. Ersoy, meslektaşlarıyla yaptıkları beyin fırtınalarında üçüncü ve oldukça heyecan verici bir olasılığın daha konuşulduğunu ekledi: "Aramızdaki tartışmalarda, heykelin Büyük İskender'e ait olabileceğini de konuştuk. Çünkü Büyük İskender, Bayraklı'daki eski Smyrna'yı, bugün kazı yaptığımız Kadifekale ve Kemeraltı yamaçlarına taşıyan, yani modern İzmir'in kurucularından biridir. Bu nedenle bu ihtimali de ciddi olarak değerlendiriyoruz."
İnsan ölçeğinin üzerinde görkemli bir eser
Bulunan heykel parçasının boyutları, eserin orijinal halinin ne kadar görkemli olduğuna dair önemli ipuçları veriyor. M.S. 2. yüzyılda dolomit taşından yapıldığı anlaşılan eserin, tamamlandığında insan boyutlarının çok üzerinde bir büyüklüğe sahip olduğu tahmin ediliyor. Prof. Dr. Ersoy, "Heykelin üst kısmı yok. Mevcut parçanın boyu 110 santimetre. Heykelin diğer kısımlarının da gelecekteki kazılarda bulunmasını umuyoruz. Bu eserin, tiyatronun sahne binasındaki bir nişin (duvar girintisi) içerisinde görkemli bir şekilde durduğunu varsayıyoruz" şeklinde konuştu. Heykelin, antik dönemde tiyatroya gelenleri etkileyici bir şekilde karşılayan anıtsal bir sanat eseri olduğu düşünülüyor.
Louvre Müzesi uzmanından 'nadir eser' yorumu
Heykelin kimliklendirme çalışmalarına, Fransa'nın dünyaca ünlü Louvre Müzesi Heykel Bölümü yöneticilerinden Uzman Ludovic Laugier de destek veriyor. Laugier, eseri ilk gördüğünde kaslı yapısı nedeniyle bir Herkül figürü olabileceğini düşündüğünü ancak daha detaylı incelemeler sonrası Zeus ihtimalinin ağır bastığını belirtti. Laugier, "Bu, tiyatrolarda gördüğümüz diğer heykeller gibi kaliteli ve nadir rastlanan bir heykel. Özellikle bir tiyatro alanında böyle bir eserin bulunması alışılmadık bir durum" dedi. Laugier, heykelin elinde tuttuğu düşünülen Medusa figürünün, Zeus için bir koruma sembolü olarak görüldüğünü ve bu tür tasvirlerin Avrupa'daki müzelerde bile çok az örneğinin bulunduğunu vurguladı. Bu nadir özellik, Smyrna'da bulunan heykelin önemini daha da artırıyor.
Smyrna, dünya mirası olma yolunda
İzmir'in kalbinde, Smyrna Agorası ve Antik Tiyatro gibi iki devasa yapıyı gün yüzüne çıkaran kazılar, kentin zengin tarihini aydınlatmaya devam ediyor. 2020 yılında UNESCO tarafından "İzmir Tarihi Liman Kenti" adıyla Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dahil edilen bölgede bulunan her yeni eser, kentin kalıcı listeye girme yolundaki iddiasını güçlendiriyor. Bulunan bu gizemli heykelin kimliğinin kesinleşmesi ve eksik parçalarının bulunması, arkeoloji dünyası tarafından merakla bekleniyor.
