Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Zirai Don Olayını Araştırma Komisyonu, AKP Burdur Milletvekili Adem Korkmaz başkanlığında toplanarak, son dönemde tarım sektöründe büyük zararlara yol açan zirai don afetiyle ilgili uzman görüşlerini dinledi. Komisyon toplantısında yapılan sunumlar ve açıklamalar, iklim değişikliğinin tarım üzerindeki derin etkilerini ve gelecekteki olası senaryoları gözler önüne serdi.
Meteoroloji Genel Müdür Yardımcısı Yüksel Yağan, yaptığı değerlendirmede, "Hangi tedbiri alırsanız alın ve bu da bir hafta devam etti, dünyada böyle bir afete karşı çıkabilecek bir yöntem, bir etkinlik, meteorolojik bakımdan yapabileceğiniz durum tamamen sınırlı. Örtü altında olan yerler bile etkilendi" ifadelerini kullandı . Bu açıklama, zirai don gibi ani ve şiddetli hava olaylarına karşı meteorolojik olarak yapılabileceklerin sınırlı olduğunu vurgulayarak, olayın boyutunu ortaya koydu. Yağan ayrıca, Nisan ayında yatay taşınmayla meydana gelen donun Muğla'nın iç kesimlerinden Kars'a kadar Türkiye'nin neredeyse her yerini etkilediğini belirtti .
Meteoroloji Genel Müdürlüğü'nün hava tahminleri ve meteorolojik erken uyarıları yayımladığını anımsatan Yağan, tahmin yüzdelerinin %95'e yakın olduğunu, erken uyarılardaki kaybın ise %5 ila %7 arasında olduğunu bildirdi . Türkiye Ziraat Odaları Birliği ile yapılan protokol kapsamında, meteorolojik erken uyarıları çiftçilere SMS olarak gönderdiklerini aktaran Yağan, ilk olarak 28 Mart'ta soğuk hava girişine ilişkin tahmini, 6 Nisan'da ise zirai don beklentisine ilişkin değerlendirmeyi paylaştıklarını anlattı . Yağan, zirai donla ilgili ilk meteorolojik erken uyarıyı 9 Nisan'da yaptıklarını belirterek, "Biz aslında uzun periyodlu yayımlayabilirdik bunu. Çünkü biliyorduk ne olacağını ama vatandaşımız farkında olsun, kamu kurumlarımız farkında olsun diye aralık vererek yayınlanmaya başladık. Ama bir felaket geldiğini de biliyorduk maalesef" dedi . 15 Nisan'a kadar her gün bu uyarıyı ilgili kanallardan paylaştıklarını ve ilgili sektörü noktasal olarak çok detaylı uyardıklarını da sözlerine ekledi .
İklim değişikliği gerçeği: Don kalıcı, bölgeler değişecek
Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Levent Kurnaz, yaşanan zirai dona neden olan soğuk hava kütlelerinin bilimsel nedenlerini komisyon üyelerine anlattı . Kurnaz, zirai donun gelecek yıllarda da yaşanmaya devam edeceğini, ancak sadece donun gerçekleşeceği ülke ve bölgelerin farklı olacağını aktardı . Bu, Türkiye'nin belirli bölgeleri için don riskinin kalıcı bir tehdit olmaya devam edeceği anlamına geliyor .
İklim Değişikliği Başkan Yardımcısı Orhan Solak, sunumunda çarpıcı verilere yer verdi. Solak, 2024 yılının 1971'den bu yana gerçekleşen en sıcak yıl olduğunu, yağış seviyesinin ortalama %6,3 oranında azaldığını söyledi . Son yıllarda kuraklıkta yaşanan artışa ve sellerin daha öngörülemez hale gelmesine dikkati çeken Solak, dünya genelinde doğal afetlerin neden olduğu ekonomik kayıpların önemli ölçüde arttığını belirtti . "Küresel Afet Raporu 2024"ten veriler paylaşan Solak, 2024'te dünya genelinde doğal afetlerin neden olduğu ekonomik kaybın 320 milyar dolar olarak kaydedildiğini, bu kayıpların yaklaşık 140 milyar dolarının da sigorta kapsamında karşılandığını anlattı . Solak, Türkiye'de bu oranın daha düşük olduğunu ifade ederek, "Sigortacılığın bu noktada kapsamının genişlemesi, daha da güçlendirilmesi gerektiğini söyleyebiliriz" ifadesini kullandı . Bu vurgu, doğal afetlere karşı finansal dayanıklılığın artırılması için sigorta sektörünün önemini bir kez daha ortaya koydu.
Meclis'e düşen görev: Üretimi yönlendirecek kanunlar
Prof. Dr. Levent Kurnaz, zirai donun etkilerini en aza indirmek için Meclis'e önemli görevler düştüğünü vurguladı. Kurnaz, üreticileri doğru ürün üretimi konusunda yönlendirecek kanunlar çıkarılması gerektiğini belirtti . Bu, bölgesel iklim koşulları ve gelecekteki hava durumu modelleri dikkate alınarak, hangi tarım ürünlerinin hangi bölgelerde daha sürdürülebilir bir şekilde yetiştirilebileceğine dair stratejik bir yaklaşım benimsenmesi gerektiği anlamına geliyor.
Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Bahçe Bitkileri Araştırmaları Daire Başkanı Davut Keleş de yaptığı sunumda, zirai don öncesi alınması gereken önlemlere değindi . Bakanlık, meteorolojik erken uyarılarla çiftçileri bilgilendirerek donun etkilerini azaltmaya çalışıyor . Ayrıca, çiftçilerin doğru ürün seçimi ve uygun tarım teknikleri konusunda yönlendirilmesi gerektiği vurgulandı .
