Avustralya ve ABD merkezli bilim insanları, yaşlı bireylerde demans gelişimiyle bağlantılı olabilecek genetik bir varyanta dikkat çekti. Araştırmada, HFE geninde yer alan 'H63D' isimli varyant, özellikle 70 yaş üstü erkeklerde demans riskini 2,39 kat artırıyor.
HFE geni, vücudun demir seviyelerini dengelemede önemli rol oynuyor. Bu genin anormal çalışması, hücrelerde demir birikimine neden olan hemochromatosis adı verilen hastalığa yol açabiliyor. Söz konusu rahatsızlık, karaciğer hastalıkları, kas-iskelet sistemi sorunları ve nörolojik bozulmalar ile yakından ilişkilendiriliyor.
Kadınlarda benzer risk görülmedi
Araştırmaya göre, H63D varyantının her iki kopyasına da sahip olan erkek bireyler, ilerleyen yaşlarda Alzheimer ve diğer demans türleri açısından yüksek risk altında bulunuyor. Ancak kadınlarda bu genetik varyant ile benzer bir demans bağlantısı gözlenmedi.
Bu durumun, erkeklerde demir birikimi süreçlerinin farklı işlemesiyle ilişkili olabileceği belirtiliyor. Kadınların yaşamları boyunca adet döngüsü nedeniyle daha düzenli demir kaybı yaşaması, bu farklılığın temel sebeplerinden biri olarak değerlendiriliyor.
12 binden fazla kişiyle yapılan dev çalışma
Çalışma, Avustralya kökenli 70 yaş üzeri 12 binden fazla erkek birey üzerinde gerçekleştirildi. Katılımcıların geçmişinde kalp hastalığı, bilişsel gerileme veya demans öyküsü bulunmaması, araştırmanın güvenilirliğini artıran önemli bir faktör oldu.
Araştırmada genetik analizlerle birlikte katılımcıların sağlık verileri de uzun süreli olarak izlendi. Bu da elde edilen sonuçların, genetik varyantların hastalık üzerindeki etkisini doğrudan ortaya koymasını sağladı.
Demir birikimi beyin sağlığını tehdit ediyor
Hemochromatosis, vücutta normalin üzerinde demir birikmesine yol açan genetik bir durum. Fazla demir, özellikle karaciğer gibi organlarda toksik etki yaratırken, zamanla beyin dokularında da hasara yol açabiliyor. Bu durum ise hafıza kaybı, dikkat bozukluğu, zihinsel bulanıklık gibi belirtilerle ilerleyen demans tablosuna neden olabiliyor.
Araştırmacılar, H63D varyantına sahip erkek bireylerde demansın daha erken ve daha hızlı gelişebileceğinivurgularken, bu kişilerin düzenli sağlık takibi ve kan testleri yaptırmasının önemine dikkat çekti.
Kişisel genetik profil önem kazanıyor
Bilim insanlarına göre, bu bulgular yaşlı erkeklerde kişiselleştirilmiş sağlık politikalarının geliştirilmesinde kritik rol oynayabilir. Özellikle genetik tarama ve erken tanı yöntemleri, Alzheimer gibi ilerleyici hastalıklarla mücadelede etkili olabilir.
Ayrıca araştırmacılar, yüksek risk grubunda yer alan bireylerin beslenme, yaşam tarzı ve medikal takiple demans gelişimini geciktirebileceğini belirtiyor. Bu nedenle genetik bilgi, yalnızca tanı için değil, koruyucu tıp stratejileri için de değerli hale geliyor.
Uzmanlar uyardı: Erkeklerde daha dikkatli tarama yapılmalı
Çalışmanın sonuçlarını değerlendiren uzmanlar, H63D varyantına sahip erkek bireylerin, özellikle yaş ilerledikçe nörolojik değerlendirmelerden düzenli olarak geçmesi gerektiğini vurguladı. Araştırma, Alzheimer'a karşı toplumsal farkındalığın yanında, erkek bireyler özelinde tarama politikalarının yeniden şekillendirilmesi gerektiğini ortaya koyuyor.
