Türkiye’de araştırma ve geliştirme (AR-GE) harcamaları, 2023 yılında önemli bir artış göstererek 377 milyar 542 milyon liraya ulaştı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı “2023 Yılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetleri Araştırması” verilerine göre, gayrisafi yurt içi AR-GE harcamaları önceki yıla göre 178 milyar 873 milyon liralık bir artış kaydetti.
AR-GE'NİN GSYH İÇİNDEKİ PAYI YÜKSELDİ
2023 yılında AR-GE harcamalarının GSYH içindeki oranı yüzde 1,42’ye çıktı. 26 trilyon 545 milyar 722 milyon liralık gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) içinde yer alan bu oran, önceki yılın yüzde 1,32’lik oranına göre artış gösterdi. Harcamalarda en büyük payı yüzde 65,1 ile mali ve mali olmayan şirketler aldı; yükseköğretim sektörü yüzde 30’luk payla ikinci sırada yer alırken, devlet ve kar amacı gütmeyen kuruluşlar yüzde 4,9’luk bir oranla listeye dahil oldu.
ŞİRKETLER AR-GE HARCAMALARININ LOKOMOTİFİ
2023 yılında AR-GE harcamalarının yüzde 52,6’sı mali ve mali olmayan şirketler tarafından finanse edildi. Devlet kaynakları AR-GE harcamalarının yüzde 33,1’ini karşılarken, yükseköğretim yüzde 12,7’lik katkıda bulundu. Diğer yurt içi kaynaklar ve yurt dışı fonlar ise toplam finansman içinde küçük bir paya sahipti.
AR-GE PERSONEL SAYISINDA ARTIŞ
Tam zaman eşdeğeri (TZE) cinsinden hesaplanan AR-GE personel sayısı 2023 yılında 290 bin 850 kişiye ulaştı. Bu personelin yüzde 65,4’ü özel sektörde istihdam edilirken, yükseköğretimde yüzde 31,4, genel devlet sektöründe ise yüzde 3,1 oranında görev yaptı. Kadın AR-GE personeli sayısı 99 bin 195 kişi olarak belirlendi ve bu sayı toplam personelin yüzde 34,1’ini oluşturdu.
AR-GE PERSONELİNİN EĞİTİM DÜZEYİ
AR-GE personelinin eğitim seviyelerine göre dağılımında, lisans mezunları yüzde 38,3 ile ilk sırada yer aldı. Doktora veya eşdeğer eğitim düzeyine sahip personel oranı ise yüzde 31 olarak kaydedildi. Yüksek lisans mezunları yüzde 21,4, meslek yüksekokulu mezunları yüzde 4,9, lise ve altı eğitim düzeyindekiler yüzde 4,4 oranında yer aldı.
EN YÜKSEK HARCAMA İSTANBUL, ANKARA VE KOCAELİ'NDE
İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) 2. Düzey verilerine göre, Türkiye’de AR-GE harcamalarının en yüksek olduğu bölge yüzde 29,7’lik pay ile Ankara (TR51) oldu. İstanbul (TR10) yüzde 28,9 ile ikinci sırada, Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu ve Yalova’dan oluşan TR42 bölgesi ise yüzde 10,6 ile üçüncü sırada yer aldı. AR-GE personelinin yüzde 31,7’si İstanbul’da, yüzde 19,4’ü Ankara’da ve yüzde 8,1’i Kocaeli bölgesinde istihdam edildi.
YÜKSEK TEKNOLOJİ ŞİRKETLERİNİN AR-GE'YE KATKISI BÜYÜK
2023 yılında mali ve mali olmayan şirketlerin toplam AR-GE harcamalarının yüzde 53,2’si AR-GE merkezlerinde gerçekleştirildi. Bu merkezlerde yapılan AR-GE harcamalarının yüzde 88,3’ü ise 250 ve üzeri çalışan sayısına sahip olan girişimlerden geldi. İmalat sanayisinde AR-GE faaliyetleri incelendiğinde ise, yüksek teknoloji alanındaki girişimler, toplam harcamanın yüzde 47,5’ini gerçekleştirdi.
Orta yüksek teknoloji faaliyetlerindeki girişimler toplam AR-GE harcamalarının yüzde 40’ını oluştururken, orta düşük teknoloji alanında bu oran yüzde 8,5, düşük teknoloji alanında ise yüzde 4 olarak kaydedildi.
