Yeni yıla girdiğimiz şu günlerde karamsar çevre olaylarından uzak bir yazı yazmak için dünyaca ünlü düşünür Konfüçyus'un “En büyük erdem, insanın iyiliğe doğru çaba göstermesi ve vicdanının sesini dinlemesidir” sözündeki gibi 2025 yılında her şeyin vicdan muhakemesi yapılarak iyilikler doğrultusunda olmasını dilerim. Umutsuz yaşam olmaz.
Biraz ara verdiğim Çevre-Yaşam köşesinden tekrar merhaba. 40 yıllık gazetecilik hayatımın 25 yılını çevre yazıları yazıp TV programları yapan bir insan olarak, cennet koyların, ormanların oteller ve yazlıklar için nasıl katledildiğini, kutsal zeytin ağaçlarının maden çıkarılmak üzere kurban edildiğini, İzmir’de tartışmalı projelere ÇED onayı verilmesini, Atatürk’ün baş tacı yaptığı çiftçinin nasıl ekemez biçemez hale geldiğini, Artvin’de beş yılda 500’ü aşkın doğal afetin neden yaşandığını ve bunun gibi yaşanan yüzlerce çevre sorununa bu yazımda değinmeyeceğim. Çünkü 2025 yılından umutlu olmak istiyorum. Pozitif düşünceyi savunanlar hep öyle derler. İyi düşünelim ki güzel şeyler olsun. Ancak, Albert Einstein’in, “Dünya; kötülük yapanlar değil, hiçbir şey yapmadan durup seyredenler yüzünden tehlikeli hale gelir” sözündeki gibi olmayacağım tabi ki. Seyreden, susan biri olmayacağım. Doğayı, çevreyi kirletenleri, yanlış uygulamaları, haksızlıkları yazacağım, sizlerde çevre ile ilgili gözlemlerinizi, duyurmak istediklerinizi bana yazabilirsiniz.
ŞU DÜNYADA DİKİLİ BİR AĞACINIZ OLSUN
Yeni yılın ilk sabahı bahçeme ağaç dikerek güne başladım. Beş yıldır geleneksel hale getirdiğim yeni yıl hediyesi olarak dostlarıma ağaç fidanları dağıttım. Çünkü, ağaç yoksa yağmur yok, yağmur yoksa sebze meyve yok, sebze meyve yoksa hayat yok. Sizin de şu dünyada dikili bir ağacınız olsun. Sevdiğiniz meyve ağaçlarını dikin, oksijeni bol iğne yapraklı ağaçlar dikin, anne sütü gibi kıymetli yağ veren zeytin ağaçları dikin. Ağaçlarla ilgili pek çok söz söylenmiştir. Mustafa Kemal Atatürk, “Ormansız ve ağaçsız toprak vatan değildir”, bozkır hayatının geleneklerini ve törelerini çok iyi bilen Oğuz Türklerinin efsanevi bilge ve ozanı Dede Korkut, “Yerli kara dağların yıkılmasın, gölgeli kaba ağacın kesilmesin, görklü suyun kurumasın”, UNESCO’nun 2002 yılını dünya şairi ilan ettiği Türklerin dünyadaki gururu Nazım Hikmet’in “Yaşamak bir ağaç gibi tek ve hür, Ve bir orman gibi kardeşçesine, Bu hasret bizim” sözleri ağaçların, ormanların insan yaşamındaki önemini anlatıyordur sanırım. İnsanın sağlıklı bir yaşam sürdürebilmesi için ormanlarımızı çoğaltmalıyız. Bu nedenle bol, bol ağaç dikmemiz gerekiyor. Çünkü geçtiğimiz yıl o kadar çok orman alanımız yandı ki o bölgeleri tekrar yeşertmemiz gerekiyor. 2024 yılında 3 bin 800 orman yangınında 27 bin hektarlık alan kül oldu. Bir hektar 10 bin metrekare ise 270 milyon eder. Uzmanları bir hektarlık alanda 1000-1500 ağaç olduğunu belirtiyorlar. Bin ağaç olarak hesap edersek 27 milyon ağaç yanmış. Üzülerek söylemem gerekirse orman yangınlarının yüzde 92’si insan kaynaklı.
ORMANLARIN FAYDALARI NELER Mİ?
Özellikle meşe ve çınar ağaçları şehirlerde hayvanlar, öncelikle kuşlar, arılar ve karıncalar için mükemmel yuva görevi görür. Ağaç kökleri toprağın metrelerce altına uzanır ve toprağı bir arada tutarak erozyonu önler, yerleşim yerlerine yakın dikilen ağaçlar toprağı tutarak depremin oluşturacağı hasarı azaltır. Ağaçlar istinat duvarı, otopark, çöp bidonu gibi görmekten hoşlanmadığınız görüntüyü kapatır, cadde-otoyollardan gelen gürültüyü azaltır. İş merkezlerinin yoğun olduğu bölgelerde yeşil alanı fazla olan mekanlar diğerlerine göre daha fazla tercih edilir ve yeşil alan arttıkça o bölgeye gelecek firma sayısı artar. Yeşillendirilmesi zevkli biçimde yapılmış ev ve binaların piyasa değeri yüzde 15-20 daha yüksek olur. Otomobillerin yaydığı karbon gazını emerek oksijen haline dönüştürür, yaz mevsiminde klima görevi görür. 5 milyon insan gelirini ağaç ve ormanlardan elde eder.
JAPONLARIN İLGİNÇ ARAŞTIRMASI
Japon bilim insanları park veya ormanlık alanlara yakın oturan insanlarla, beton yığınları, kirli ve gürültülü bölgelerde yaşamını sürdürenler arasında bir araştırma yapmışlar. 60 yaşın üzerinde 3 bin 100 emekliyi 5 yıl süreyle incelemeye alan Japonlar, ormanlık ve yeşil alanların yakınında oturan emeklilerin yaşam kalitesinin artığını ve ömürlerinin uzadığını tespit etmişler. 5 yıl içinde hayatını kaybeden 900 emeklinin, beton yapılar, hava kirliliği, ve kötü çevre koşullarından kaynaklandığını tespit etmişler. Bunun üzerine bilim insanları, şehir planlamacılarına sundukları raporlarında, insanların daha sağlıklı ve uzun ömürlü bir yaşam sürebilmeleri için ormanların ve yeşil alanların daha fazla arttırılması gerektiği bilgisini rapor olarak sunmuşlar.
TOPLUMUN EN ETKİLİ BİRİMİ AİLEDİR
Yaşamın sürdürülmesinde, birçok malın kullanıcısı ve gelecek nesillerin tüketim alışkanlıklarının kazanılmasında toplumun en etkili birimi ailedir.
Bu bakımdan ailede çevre eğitiminin ana hedefi, ahlak anlayışını ve tüketim bilincini topluma kazandırmak, ihtiyacı kadar tüketen, gelecek nesillere karşı sorumluluk hisseden, çevre sorunlarına karşı duyarlı ve bilinçli bir insan modeli yetiştirmektir. Basit önlemler alarak gelecek nesillere ne kadar yaşama şansı tanıdığımızı bir gözden geçirelim mi?. İhtiyaç olmadan aşırı tüketimden kesinlikle kaçınılmalı, doğada yok olması çok uzun zaman alan pet şişe, metal kutu, plastik kaplar ve poşetler yerine daha kısa sürede yok olabilen kağıt gibi kazanılabilen veya cam gibi ürünler satın alınmalı, Kırılan, bozulan, kullanılmayan eşyaları atmak yerine tamir ederek tekrar kullanılacak hale getirilmeli, buzdolabı, çamaşır ve bulaşık makineleri, tv gibi cihazları satın alırken ve bunları kullanırken enerji faktörü dikkate alınmalı. düşük enerji harcayan cihazların seçilmesine özen gösterilmeli, plastik torbalar biriktirilip tekrar kullanılmalı, binalarda aydınlanma ve verimsiz kullanım önlenmeli, çevre dostu olarak bilinen deterjanlar kullanılmalı, kullan-at anlayışıyla üretilen plastik veya kağıt mutfak eşyaları yerine cam ve porselen olanlar tercih edilmeli.
KARBON AYAK İZİNİ AZALTMANIN YOLLARI
Her insanın yiyip içmekten, giyim, barınma, özel ihtiyaçlarına kadar gezegenimiz dünyaya karbon gazı maliyeti var. Yapılan istatistiklere göre orta düzeyde yaşam süren bir insanın yılda karbon ayak izi miktarı 10 bin kilogram, lüks yaşam sürenlerin ise 17-20 bin kilogram arasında değiştiği belirtiliyor.
Birkaç örnek vermek gerekirse bir çift deri ayakkabı için 8 bin litre su ve 5 saat elektrik, pantolon için 200 litre su, 3 saat elektrik, gömlek için 150 litre su, 2 saat elektrik, bir palto için 2 bin litre su, 4 saat elektrik tüketiliyor. Hala elektrik üretmek için KÖMÜR SANTRALARI çoğunlukta kömür demek karbon gazı demek, iklimlerin değişimde en büyük rol oynuyor. Dünyada elektrik üreten 1200 tane kömürlü santral var. 1200 santralden 36 milyar ton karbon gazı atmosfere karışıyor. Küresel ısınmayı arttıran birinci etken karbondioksit gazıdır. Gündüz saatlerinde gün ışığından yararlanıp ve akşam saatlerinde tasarruflu ampullerle yüzde 80 elektrik tasarrufu yapılabilir, kullanılmayan cihazları (ışıklar, televizyon, bilgisayar) fişten çekilmeli, kaloriferin ısısını birkaç derece düşürün (1 metreküp doğalgazın yakılması ile 2,20 kg karbondioksit gazı havaya karışır) aracınızı çalışır halde uzun süre tutmayın, yürüme mesafesi olan yerlere yürüyerek veya bisikletle gidin, uzak mesafelere toplu ulaşımı kullanın (1 litre benzin ile 10 kilometre gidilir 2,33 kg karbondioksit havaya karışır), ambalaj, karton, kağıt, metal plastik gibi geri dönüşümü alışkanlık edinin, gereksiz ve aşırı tüketimden kaçının. Küresel ısınmayı durdurmanın başka yolu yok.
KARBON AYAK İZİ MALİYETİ
**Alüminyum kutunun geri dönüşümü ile %90, kağıdın geri dönüşümü ile %60 oranında enerji tasarrufu sağlandığı
**1 ton lastik atığın geri dönüşümü ile %95 oranında elektrik tasarrufu sağlanıyor.
**Dünya kağıt tüketiminin yarısı geri kazanılsa her yıl 8 milyon hektar orman alanı korunabilir.
**Türkiye’de tüketilen elektriğin yüzde 70’i yurtdışından 60 milyar (eski parayla katrilyon) ödenerek alınıyor
**Hurda kağıT tekrar kağıt imalatında kullanıldığında hava kirliliğini yüzde 74-94, su kirliliğini yüzde 35, su kullanımını yüzde 45 azalıyor.
**Ambalajları büyük olan ürünler almayın ve çöpünüzü yüzde 10 oranında azaltarak 600 kg. karbondioksit tasarrufu yapabilirsiniz.
**İçecek teneke kutuların üretiminde dünya genelinde 40 milyon ton karbon salınımı atmosfere karışıyor.
**Evlerden çıkan çöplerin sadece yarısını geri dönüştürerek yılda 1200 kg karbon gazı önlenebilir.
