Covid-19 virüsü, grip gibi diğer solunum yolu hastalıklarından farklı olarak, belirli bir mevsimsel döngü izlemiyor ve salgın dalgaları yılın herhangi bir döneminde ortaya çıkabiliyor. ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC) uzmanları, her yıl Temmuz ayında Covid vakaları ve hastaneye yatışlarda ani bir artış gözlemliyor, buna "yaz dönemi dalgası" adını veriyorlar. Ancak bu yaz ABD'deki Covid vakaları, özellikle batıdaki eyaletlerde büyük bir artış gösterdi.
ABD'DEKİ VAKA ARTIŞLARI
1-6 Temmuz arasında bu eyaletlerde Covid testi pozitif çıkanların oranı %15,6 ile bir önceki haftaya göre %1 arttı. İngiltere Sağlık Güvenlik Kurumu verilerine göre ise Covid testi pozitif olanların oranı Mart sonunda %4 iken, Haziran sonunda %14'e yükseldi. Son dönemdeki artış, Covid-19'un Omicron varyantının evrimleşmiş hali olan FLiRT alt varyantının yayılması ile açıklandı.
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ VE MUTASYONLAR
Virüs, insan hücrelerine girmesini sağlayan "spike" (diken) proteininde yeni mutasyonlar geliştirerek yeni alt varyantların ortaya çıkmasına neden oluyor. Bu yapı, aynı zamanda bağışıklık sistemini vücuttaki virüsün varlığına karşı uyarıyor. Covid-19, hem çoğumuzun bağışıklık sisteminde bulunan nötrleştirici antikorlardan kaçmanın daha etkili bir yolunu buluyor, hem de solunum yollarındaki insan hücrelerinde bulunan ACE2 reseptörüne bağlanmayı başarıyor.
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ BASKILANMIŞ HASTALAR
Ohio Eyalet Üniversitesi'nden Shan-Lu Liu, son varyantların bağışıklık sisteminden kaçarken, hücrelere bağlanarak belli bir denge kurmayı başardığını belirtiyor. Liu, yaşlılar ve bağışıklık sistemi baskılanmış olan hastaların yeni varyantlara karşı daha hassas olduklarını vurguluyor. Uzmanlar, bu gruplara XBB.1.5 alt varyantına karşı geliştirilmiş aşı gibi takviye dozları tavsiye ediyor.
UZMANLAR NE DİYOR?
Dünya Sağlık Örgütü ve uzmanlar, Covid'e karşı en savunmasız grupları korumak için düzenli olarak yeni varyantları araştırıyor ve yetkililer, spike proteininin yeni mutasyonlarını göz önünde bulundurarak aşılama ve korunma ile ilgili tavsiyelerde bulunuyor. Ancak, Covid'in bir sonraki türünün ne zaman ortaya çıkacağını tespit etmek hâlâ zor. Grip ve soğuk algınlığı gibi hastalıklar genellikle sonbahar ve kış aylarında artış gösterirken, Covid'in mevsimsel döngüsü henüz belirginleşmedi.
VİRÜSLER VE MEVSİMSELLİK
Epidemiyoloji uzmanları, enfeksiyona bağlı hastalıklarda vaka artışının üç sebebi olduğunu söylüyor: Virüsün kendisi, insanların belli bir dönemde bu virüse yakalanmaya ne kadar yatkın olduğu ve virüsün yayıldığı koşullar. Ohio Üniversitesi Eğitim Hastanesi'nden El Hussain Shamsa, çevresel ve davranışsal faktörlerin kış döneminde bağışıklığın düşmesine ve grip virüsünün daha fazla bulaşmasına neden olduğunu belirtiyor. Yale Üniversitesi'nden Akiko Iwasaki, yaz Covid dalgasını fiziksel yakınlık gerektiren ortamlarda bulunma ve klimaların aşırı kullanılması ile açıklıyor.
İNGİLTERE'DEKİ ARTIŞ NEDENLERİ
İngiltere'deki uzmanlar, yaz döneminde Covid dalgasının artmasını, Avrupa Futbol Şampiyonası gibi etkinliklerde insanların toplanmasına bağlıyor. Ancak, Covid'in diğer solunum yolu enfeksiyonlarından farklı olarak neden yıl boyunca etkili olduğu hâlâ bir soru işareti. Bilim insanları, nüfusun grip ve RSV gibi sık görülen mevsimsel virüslere daha fazla bağışıklık kazandığını, ancak Covid'in hala yeni bir virüs olduğunu belirtiyor.
COVİD MEVSİMSEL BİR DÜZENE GEÇEBİLİR Mİ?
Uzmanlara göre, Covid'in daha mevsimsel bir düzene geçmesi mümkün. East Anglia Üniversitesi'nden Paul Hunter, yaz dalgasındaki vaka, hastaneye yatış ve ölümlerdeki artışın, Aralık ve Ocak dönemine göre çok daha az olduğunu belirtiyor. John Hopkins Üniversitesi'nden Andy Pekosz, Covid'in yaz vakalarını tamamen ortadan kaldıracak bir bağışıklık düzeyine ulaşmanın zor olduğunu söylüyor. Harvard'dan Bill Hanage, Covid'in mevsimsel bir düzen kazanmasının zaman alabileceğini belirtiyor.
