Biliyorsunuz her sene verilen Nobel Ödülleri dikkatle izleniyor. Gerçi 1901 yılında başlayan bu serüvende 49 defa ödül iptalleri yaşansa da bunların dünya savaşları gibi çok önemli ve makul gerekçeleri vardı. İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, İsveç Akademisi, Karolinska Enstitüsü ve Norveç Nobel Komitesi, bu ödülü fizik, kimya, edebiyat, tıp (ve/veya fizyoloji) ve barış alanlarındaki olağanüstü başarılara imza atmış kişi ya da kuruluşlara vermekte. Fizik, kimya ve ekonomi ödülü İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi'nce, fizyoloji veya tıp alanındaki ödüller Karolinska Enstitüsü'nce, edebiyat ödülü Norveç Nobel Komitesi'nce ve barış alanındaki ödül ise Norveç Parlamentosu'nun onayladığı ve İsveç Akademisi'nin seçtiği beş kişiden oluşan bir kurul tarafından uygun görülüyor.

Bugünün Dünya çapındaki prestijli ödülünü, zamanında devlet yöneticileri uygun görmediği için reddetmek zorunda kalan kişiler de oldu: 1938 ve 1939 yılında Alman bilim insanları Richard Kuhn (kimya), Adolf Butenandt (kimya) ve Gerhard Domagk (Tıp) ve 1958 yılında da Sovyetler Birliği'nden Boris Pasternak (edebiyat) ödüllerini, hükümetleri izin vermediği için alamadılar.

1833 Stocholm doğumlu olan Alfred Bernhard Nobel, bir mühendis baba ile bakkal işleten bir annenin oğlu. Yetenekli bir öğrenci olarak dönemine göre iyi bir eğitim alması için ebeveynleri özel çaba harcar ve özel öğretmenler tutularak doğa bilimlerinden edebiyata kadar yoğun bir eğitim alır. İsveççe ve Almanca dışında Rusça, Fransızca ve İngilizce de öğrenir. Babasının teşviki ile kimya mühendisliği eğitimi için Paris’e gider ve orada nitrogliserini keşfeden İtalyan asıllı kimyager Ascanio Sobrero ile tanışır. 1852 yılındaki bu teması sonrası nitrogliserine ilgisini hep korur ve barutun yerini alabilecek ama basınç ve sıcaklığın etkisiyle patlayabilen bu maddenin güvenli şartlarda kullanılması için neredeyse bir ömür çalışır. Nitekim 1964 yılındaki bir denemesinde o lokalizasyonda bulunan birisi kız kardeşi olmak üzere dört kişinin ölümüne yol açar. Sonrasında Stocholm’de çalışması yasaklansa da bir çok değişik kentte yapacağı çalışmalar dinamitin bulunmasına kadar devam edecektir. Nitekim bu muazzam yıkım gücünü tanımlayan dinamitin mucidi olarak 10 Aralık 1896’da 63 yaşında İtalya’nın San Remo kentinde beyin kanaması sonrası vefat ettiğinde gazeteler ölüm haberini “Ölüm taciri öldü!” manşeti ile verdiler. Son yıllarında yakınlarına bu buluşu ile insanlığın yıkım gücünü artırdığından dolayı derin bir pişmanlık içinde olduğunu ifade etmiş, vasiyetini de bu duygular içerisinde kaleme alarak, mirası ile kendi adına bir enstitü kurulması ve servetinin 33 milyon 200 bin kronluk kısmı ile her yıl insanlığa hizmette bulunanlara ödül ihdas edilmesini istemiştir…

Bu kapsamda şimdiye kadar, yani 1901-2020 yılları arasında 934 kişi ve 28 kuruluş Nobel Ödülüne layık görüldü. 2021 yılı ödülleri ise edebiyat dalında Zanzibar kökenli romancı Abdulrazak Gurnah; kimyada Alman kimyager Benjamin List, İskoç asıllı Amerikalı kimyager David W.C. MacMillan; tıpta David Julius ve Ardem Patapoutian; fizikte Syukuro Manabe, Klaus Hasselmann ve Giorgio Parisi; ekonomide David Card, Joshua D. Angrist ve Guido W. Imbens kazandı. Barış ödülünü ise Maria Ressa ve Dmitry Muratov aldı.

Doğrusu dünyanın ortak isteği Kovid pandemisini durduran SARS-CoV-2 aşısını geliştiren Uğur Şahin, Özlem Türeci ve Katalin Kariko’nun tıp ödülünü alması idi ama şimdilik Almanya’nın saygın Paul Ehrlich ve Ludwig Darmstaedter Ödülü ile yetinmekteler.

Nobel Komitesi ödüllerin gerekçesini şöyle sıraladı:

Fizik: Isıyı, soğuğu ve mekanik gücü duyumsamada moleküler temeli açıklayarak doğanın gizemlerinden birinin sırrının çözülmesi ve atomdan gezegen ölçeğine kadar fiziksel sistemlerde dalgalanmalar ve düzensizliğin etkileşimini keşfi.

Kimya: Molekül inşasında yeni ve mahir bir araç olan "organokatalizi" geliştirerek farmasötik araştırmalarında büyük etki yarattığı ve kimyayı daha "çevre dostu" hale getirildiği için.

Tıp: Keşfettikleri reseptörlerin insanoğlunun hissetme, mana verme ve iç ile dış çevresiyle etkileşim kabiliyeti için hayati öneme sahip olması yüzünden.

Ekonomi: Çalışmalarıyla ampirik araştırmayı kökten değiştirmeleri ve nedensellik ilişkilerinin analizine metodolojik katkılarından dolayı.

Edebiyat: Eserleri ile kültürler ve kıtalar arasındaki uçurumda sömürgeciliğin etkilerine ve mültecilerin kaderine kesin ve merhametli şekilde nüfuz etmesi nedeni ile.

Barış: Demokrasinin ve kalıcı barışın ön koşulu olan ifade özgürlüğünü koruma çabalarından dolayı.

Artık sırada 10 Aralık’ta yapılacak ödül töreni var. İlgi ile ödül konuşmalarını dünya takip edecektir.

.