2025 yılı itibarıyla doğal kauçuk üretiminde yaşanan sıkıntılar, küresel piyasalarda dikkat çekiyor. Doğal Kauçuk Üreten Ülkeler Birliği (ANRPC) verilerine göre, bu yıl üretimde yalnızca yüzde 0,3’lük bir artış beklenirken, talep yüzde 1,8 oranında yükselecek. Bu durum, arz ve talep arasındaki farkın daha da büyümesine neden olarak sektörü zorlu bir sürece sürüklüyor.
Küresel ekonomide önemli bir yere sahip olan kauçuk, dayanıklılığı ve esnekliği sayesinde otomotivden tıbbi ekipmanlara kadar pek çok alanda kullanılıyor. Grand View Research tarafından yayımlanan rapor ise küresel kauçuk pazarının 2030 yılına kadar yaklaşık 65,7 milyar dolarlık bir büyüklüğe ulaşacağını öngörüyor. Ancak bu büyüme hedefleri, mevcut üretim sorunları nedeniyle risk altında.
Ana üretici ülkelerde düşüş alarmı
Tayland, Endonezya, Vietnam ve Malezya gibi ülkeler doğal kauçuk üretiminde lider konumda bulunuyor. Ancak son yıllarda bu ülkelerdeki üretim miktarlarında ciddi düşüşler yaşanıyor. Özellikle Vietnam ve Endonezya’da görülen gerilemeler, küresel arz üzerinde doğrudan etkili oluyor.
Bu düşüşlerin en büyük nedenlerinden biri ise iklim değişikliği kaynaklı aşırı hava olayları. Örneğin Tayland’da geçen yıl yaşanan sıcak hava dalgaları ve ardından gelen yoğun yağışlar, kauçuk ağaçlarının büyümesini olumsuz etkiledi. Benzer şekilde Çin’de meydana gelen tayfunlar ve şiddetli yağmurlar da Hainan Adası’ndaki üretim alanlarına büyük zarar verdi.
İklim değişikliği üretimi tehdit ediyor
Avrupa Orman Enstitüsü’nün verilerine göre Tayland’da 2017-2022 yılları arasında kauçuk ekim alanları yüzde 4,5 oranında azaldı. Bu düşüşün nedenleri arasında yükselen sıcaklıklar, sınırlı arazi kaynakları ve doğal afetler yer alıyor. Ayrıca işçilik maliyetlerindeki artış ve yaprak akıntısı hastalığı gibi sorunlar da kauçuk ağaçlarının verimini düşürüyor.
Bunun yanı sıra Güneydoğu Asya ülkelerinde daha yüksek kârlılık sağlayan palmiye yağı üretimine yönelim de kauçuk üretimini azaltan faktörlerden biri olarak öne çıkıyor. Bu durum, sektördeki arz-talep dengesizliğini daha da derinleştiriyor.
Küresel piyasalarda fiyat dalgalanmaları
Küresel piyasalarda kauçuk vadeli işlemleri, arz endişeleri ve ticaret tarifelerinin etkisiyle dalgalanmaya devam ediyor. Geçtiğimiz hafta fiyatlar yaklaşık yüzde 4 gerileyerek kilogram başına 195 ABD sentine düştü. Aylık bazda ise yüzde 4,8’lik bir düşüş kaydedildi. Bu durum, Şubat ortasından bu yana en düşük seviyeye işaret ediyor.
Fiyatlardaki bu dalgalanmalar, hem üreticileri hem de tüketicileri zor durumda bırakıyor. Özellikle sentetik kauçuk ile rekabet eden doğal kauçuk sektörü, fiyat istikrarını sağlamakta güçlük çekiyor.
Tarımsal ormancılık umut vadediyor
Artan krizlere çözüm olarak öne çıkan yöntemlerden biri de tarımsal ormancılık uygulamaları. Aynı arazide hem ağaç hem de farklı bitkilerin yetiştirilmesini sağlayan bu yöntem, kauçuk ağaçlarının verimini artırmada kritik bir rol oynayabilir. Toprak sağlığını iyileştiren tarımsal ormancılık; meyve ağaçları, bambu veya kahve gibi bitkilerle birlikte ekim yapılarak daha dirençli ekosistemler oluşturulmasına olanak tanıyor.
Bu yöntem ayrıca çiftçilere ek gelir sağlayarak farklı tarım ürünlerine yönelmelerini engelleyebilir. Aynı zamanda toprak besin döngüsünü iyileştirerek kimyasal gübre kullanımını azaltabilir ve uzun vadede kauçuk üretiminin sürdürülebilirliğini destekleyebilir.
Sürdürülebilirlik girişimleri yaygınlaşıyor
Küresel Sürdürülebilir Doğal Kauçuk Platformu (GPSNR), sürdürülebilir tarımı teşvik etmek amacıyla Tayland’daki 1.000 çiftçi için tarımsal ormancılık eğitimi başlatacağını duyurdu. Bu tür girişimler sayesinde hem çiftçiler hem de sektör genelinde daha sürdürülebilir bir tedarik zinciri oluşturulması hedefleniyor.
Sürdürülebilirlik odaklı bu adımların yaygınlaşması durumunda hem çevresel etkiler azaltılabilir hem de sektördeki kıtlık riski minimuma indirilebilir. Ancak iklim değişikliğiyle mücadele ve sektörün yapısal sorunlarının çözümü için daha geniş çaplı iş birliklerine ihtiyaç duyuluyor.
