Bildiğiniz üzere Türkiye’nin tarım gündeminde buğday alım fiyatları var. Geçtiğimiz yıl buğday alım fiyatı ton başına 7 bin 450 lira olarak açıklanmıştı. Ancak geçen yıl için çiftçinin talebi biraz daha yüksekti. Buğday üreticisi ton başına 9 bin TL civarında bir fiyat bekliyordu.
Geçtiğimiz yıl istediğini alamayan buğday üreticisi bu yıl ise buğday alım fiyatı hedefini 11 bin lira olarak dile getiriyor. Bu talebin karşılık bulup bulmayacağı ise Bakanlığın açıklayacağı fiyata bağlı. Bu konuda fikir sahibi olmamıza yarayacak mesajlar ise Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişçi’nin yakın zamanda verdiği şu açıklamalarında gizli diye düşünüyorum: “Geçtiğimiz yılı örnek alacak olursak, 2022 yılı fiyatımızı 5 Haziran'da açıkladık. Bu yıl da piyasa şartlarını ve mevsimsel şartları da dikkate alarak inşallah gereken fiyatı açıklıyor olacağız. 2022 yılında, bir önceki yıl 2 bin 250 lira olan buğdayı, 7 bin 450 liraya almıştık. 7 bin 450 liranın bin liralık kısmı Toprak Mahsulleri Ofisi'ne teslim edilen ürünler içindi. Piyasada ise 6 bin 450 liradan buğday işlem görmüştü. Bu yıl da oturup bu hesaplamaları yapacağız. Bizler için üreticinin üretim maliyetleri ve refah seviyesi bu anlamda önemli olacak. Piyasa şartlarını da dikkate alacağız.”
***
Öte yandan Birleşmiş Milletler (BM) Gıda Görünümü raporuna göre; Türkiye’nin buğday kullanımı 2021/22 döneminde 24,2 milyon ton olarak gerçekleşti. Bunun 2022/23’te 24,4 milyon tona çıkacağı öngörülüyor. Ayrıca Türkiye’nin geçtiğimiz yılki buğday rekoltesinin 20 milyon ton civarında olduğu tahmin ediliyor. Bu tahminler ışığında bakıldığında Türkiye, 2021-22 yılında tükettiği 24,2 milyon ton buğdayın yaklaşık 4,2 milyon tonunu ithal etmiş.
Aynı şekilde bu yıl da Türkiye’nin buğday üretim rekoltesinin yüzde 5’lik bir artışla yaklaşık 21 milyon ton olacağı tahmin ediliyor. Açıkçası üretim artmış gibi görünse de geçtiğimiz yıla benzer bir tablo ile karşı karşıya olacağız gibi görünüyor.
***
Ancak, buğday üreticisi için bu sezon güzel haber bakandan önce meteorolojiden geldi. Zira iklim koşulları ve yağışlar buğday rekoltesini yükseltecek şekilde gerçekleşti. İfade ettiğim gibi yakın zamanda buğday alım fiyatlarına ilişkin açıklama yapan Bakan Kirişçi, bu yılın yağışlarına da dikkat çekti.
Bakan Kirişçi, "Bu yıl Nisan ve Mayıs aylarında son 63 yılın en yüksek yağış ortalamalarına erişildi. Yağışlar, verim artışına imkan sağlayacak durumda. Bu yıl rekoltenin yüksek olmasını bekliyoruz. Gece gündüz ısı farkından dolayı da buğdayın kalitesi iyi olacak" dedi. Zaten bu yılın buğday rekolte tahminini 21 milyon tonun üzerine çeken de buğday üretiminde oldukça önemli olan Nisan ve Mayıs yağışları oldu. Ancak bu yağışlar buğday üreticisinin yüzünü güldürecek mi henüz belli değil. Çünkü tarımsal girdi fiyat endeksi (Tarım-GFE), Aralık 2022’de yıllık bazda yüzde 103,14 artış gösterdi. Bu yılın verileri henüz elimizde değil. Dolayısıyla üreticinin girdi maliyetlerindeki artış nerelere vardı, henüz bilemiyoruz.
***
Girdiyi bu kadar yüksek fiyattan kullanan, iklim kriziyle mücadele etmek zorunda kalan buğday üreticisinin üretime devam edebilmesi adına talep edilen alım fiyatı gözardı edilmemelidir. Zira doğru alım fiyatı sadece üreticinin yüzünü güldürmeyecek, aynı zamanda uzun zamandır yüksek enflasyon altında ezilen tüketicinin de bir nebze nefes almasını sağlayacak.
***
İthalat rakamlarını yazdım. Şimdi o ithalat rakamları bize bir şey daha anlatıyor. Bu ülkenin daha fazla buğday üretmesi gerek. Sizin bugün buğday üreticisini memnun edecek alım fiyatı açıklamanız, üreticinin gelecek sezon daha fazla buğday ekeceği anlamına geliyor. Daha fazla buğday hem gıda ürünleri üzerindeki maliyet kaynaklı enflayon baskısını azaltacak hem de cari açık konusunda giderek daha fazla sorun yaşayan ülkemiz için daha az ithalat daha az döviz ihtiyacı anlamına gelecek. Öyleyse bakanlık buğday alım fiyatını açıklarken, sadece üreticinin girdi maliyetlerine bakmamalı aynı zamanda fazla üretimin ülkeye getireceği avantajlara da bakmalı ki, elini cömert tutsun.
***
Buğday üretiminde arzu edilen rekolteler elde edilemezse 25 Nisan'da Cumhurbaşkanı kararıyla yüzde 0'dan yüzde 130’a yükseltilen ithalat vergisi yeniden ve mecburen sıfırlanır; ülkemiz yeniden Ukrayna ve diğer buğday üreticisi ülkelerin peşine düşer. Tarımda kendi kendine yeten ülke olmayı henüz bir uzak hedef olarak görsek de en azından buğdayda bunu yakalayarak bir adım atmış olalım...
