Türkiye ekonomisinde şeffaflığı artırmak ve vergi adaletini güçlendirmek adına tarihi bir adım atıldı. Hazine ve Maliye Bakanlığı, kamuoyunda uzun süredir beklenen bir düzenlemeyi hayata geçirerek, yüksek tutarlı vergi borçlularını kamuoyuna ifşa etme kararı aldı. Gelir İdaresi Başkanlığı'nın (GİB) hazırladığı ve Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile artık devlete olan borcunu zamanında ödemeyenler "kara liste" ile ilan edilecek. Bu yeni düzenleme, özellikle büyük ölçekli borçlular üzerinde mali bir baskının yanı sıra, ciddi bir itibar baskısı da kurmayı amaçlıyor. Uygulamanın temelini, her bir vergi dairesine 5 milyon TL ve üzerinde borcu olan veya hakkında bu tutarda kesinleşmiş vergi ve ceza bulunan mükellef listelerinin halka açık bir şekilde duyurulması oluşturuyor. Bu radikal adım, vergisini düzenli ödeyen vatandaşlar ile ödemeyenler arasındaki makası daraltmayı ve kamunun alacaklarını daha etkin bir şekilde tahsil etmeyi hedefliyor.
Dev borçlular vitrine çıkıyor
Resmi Gazete'de yayımlanarak resmiyet kazanan tebliğ, vergi borçlarının açıklanmasına ilişkin usul ve esasları net bir şekilde belirledi. Buna göre, artık sadece vadesi geçmiş ve ödenmemiş borçlar değil, aynı zamanda yapılan vergi incelemeleri sonucunda kesinleşmiş olan vergi ve cezalar da kamuoyu ile paylaşılacak. Hazine ve Maliye Bakanlığı'na bağlı Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB), bu uygulamayla vergiye uyum seviyesini artırmayı ve kayıt dışı ekonomiyle mücadelede yeni bir cephe açmayı planlıyor. Belirlenen 5 milyon TL'lik sınır, uygulamanın doğrudan büyük ölçekli borçluları hedef aldığını gösteriyor. Bu hamle, borçlu şirketlerin ve şahısların ticari itibarlarını doğrudan etkileyecek bir nitelik taşıyor. Listede yer alacak isimlerin, bankalar ve diğer finans kuruluşları nezdindeki kredibilitelerinin yanı sıra, piyasadaki güvenilirliklerinin de sorgulanması bekleniyor. Bakanlık yetkilileri, bu şeffaflık adımının, mükellefleri borçlarını zamanında ödemeye teşvik edeceğini ve genel bir vergi bilinci oluşturacağını savunuyor.
İki aşamalı ilan takvimi belirlendi
Bakanlık, vergi borçlularının ilanı için net bir takvim de belirledi. İfşa süreci iki aşamalı olarak gerçekleştirilecek ve tüm Türkiye'nin erişimine açık olacak. Takvimin ilk aşaması, 1-15 Aralık 2025 tarihleri arasında başlayacak. Bu tarihlerde, belirlenen kriterlere uyan borçlu mükellef listeleri, ilgili oldukları vergi dairelerinin hizmet binalarında herkesin görebileceği şekilde askıya çıkarılacak. Bu geleneksel yöntemle, yerel düzeyde bir farkındalık yaratılması hedefleniyor. Sürecin ikinci ve daha geniş kitlelere ulaşacak aşaması ise 16-30 Aralık 2025 tarihleri arasında devreye girecek. Bu dönemde ise hazırlanan tüm listeler, Gelir İdaresi Başkanlığı'nın resmi internet sitesi olan gib.gov.tr adresi üzerinden dijital olarak yayımlanacak. Bu sayede, Türkiye'nin herhangi bir yerinden veya yurt dışından internete erişimi olan herkes, yüksek tutarlı vergi borçlularının kimler olduğunu kolayca görebilecek. Bu dijital ifşa yönteminin, borçlular üzerindeki sosyal ve ticari baskıyı en üst seviyeye çıkarması bekleniyor.
Listeler nasıl hazırlanacak? İki farklı kategori
Yayımlanacak olan borçlu listeleri, iki ana kategori altında toplanacak. Bu ayrım, borcun niteliğini ve kaynağını daha anlaşılır kılmayı amaçlıyor.
İlk listede, "vadesi geçtiği halde ödenmemiş" borçlar yer alacak. Bu kategori, 31 Aralık 2024 tarihi itibarıyla vadesi dolmuş olmasına rağmen, 27 Kasım 2025 tarihine kadar ödenmemiş olan vergi ve cezaları kapsayacak. Bu liste, basitçe ödeme yükümlülüğünü yerine getirmemiş olan mükellefleri içerecek.
İkinci liste ise daha teknik ve genellikle vergi incelemeleri sonucu ortaya çıkan durumu yansıtacak. Bu listede, haklarında yapılan vergi incelemeleri veya takdir komisyonu kararları neticesinde vergi ve ceza hesaplanan mükellef bilgileri bulunacak. Bu kategorinin kritik noktası ise, vergi ve ceza tarhiyatlarının 1 Haziran 2024 ile 31 Mayıs 2025 tarihleri arasında kesinleşmiş olması şartı. Bu liste, borçlu olup olmadığına bakılmaksızın, vergi mevzuatına aykırı işlemleri tespit edilerek cezai işleme tabi tutulmuş ve bu işlemleri yargı yoluyla veya uzlaşma ile kesinleşmiş olanları ifşa edecek. Bu ayrım, kamuoyunun borcun niteliği hakkında daha net bir fikir sahibi olmasını sağlayacak.
Deprem bölgesine özel istisna
Hazine ve Maliye Bakanlığı, bu radikal kararı alırken toplumsal bir yarayı da göz ardı etmedi. Düzenlemede, 6 Şubat 2023 tarihinde yaşanan ve 11 ili derinden etkileyen Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenen bölgeler için önemli bir istisna getirildi. Tebliğe göre, depremler nedeniyle mücbir sebep hali (force majeure) devam eden illerdeki (Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa ile Sivas'ın Gürün ilçesi) mükelleflerin borçları, bu açıklama kapsamının tamamen dışında tutulacak. Bu karar, deprem bölgesindeki esnaf, sanayici ve vatandaşların halen devam eden ekonomik zorlukları ve toparlanma sürecinde olmaları göz önünde bulundurularak alındı. Böylece, zaten zor bir süreçten geçen bölge halkının, bir de bu uygulamayla ek bir baskı altına alınmasının önüne geçilmiş oldu. Bu istisna, devletin vergi politikalarında sosyal ve insani durumu da dikkate aldığını gösteren bir adım olarak yorumlandı.
