Kadınlar, dünya genelinde ve Türkiye'de nüfusun yarısını oluştururken, iş gücüne katılım oranlarında büyük bir eşitsizlik göze çarpıyor. Türkiye’de kadın istihdamı 2023 yılı verilerine göre yalnızca yüzde 30 seviyelerinde kalırken, erkeklerde bu oran yüzde 66’ya kadar çıkıyor. Kadınların finansal bağımsızlığını kazanamamasının altında ise sadece istihdama katılım değil, aynı zamanda finansal okuryazarlık eksikliği de yatıyor.
Kadınlar finansal güven konusunda büyük sıkıntı yaşıyor
Finansal Okuryazarlık ve Erişim Derneği’nin (FODER) 2021 yılında IPSOS’a yaptırdığı araştırma, kadınların ekonomik güven algısının oldukça düşük olduğunu gösteriyor. Araştırmaya göre, ekonomik olarak kendini güvende hisseden kadınların oranı sadece yüzde 28’de kalırken, güvende hissetmeyenlerin oranı yüzde 49’a ulaşıyor. Alım gücünün düştüğünü belirten kadınların oranı ise yüzde 65’e kadar çıkıyor.
Bununla birlikte, kişisel geliri olmayan bireylerin oranı genel olarak yüzde 35 olarak belirlenirken, kadınlarda bu oran yüzde 59 seviyesinde. Yani kadınların yarısından fazlası herhangi bir gelire sahip olmadan hayatını sürdürmeye çalışıyor.
Kadınlar bütçe yönetiminde aktif ama gelir yaratmada geride
Araştırmalar, kadınların hane bütçesi yönetiminde önemli bir rol oynadığını ortaya koyuyor. Kadınların yüzde 80’i ev ekonomisinin yönetimine katkıda bulunduğunu belirtirken, bütçe yapmaya dahil olan kadınların oranı yüzde 81’e kadar çıkıyor. Ancak ev ekonomisine gelir getirme konusunda kadınların katkısı 2019’a kıyasla azalmış durumda. 2019’da yüzde 55 olan hane bütçesine katkı sağlayan kadınların oranı, son verilere göre gerileme gösteriyor.
Kadınların borç ödeme alışkanlıklarında da dikkat çekici değişimler yaşanıyor. 2019 yılında borcunun tamamını ödeyebilen kadınların oranı yüzde 54 iken, 2021 itibarıyla bu oran yüzde 24’e düşmüş durumda. Zamanında borcunu ödeyenlerin oranı da yüzde 79’dan yüzde 41’e gerileyerek kadınların borç yükünün arttığını gösteriyor.
Finansal okuryazarlık ve bilinç eksikliği kadınları zorluyor
Kadınların finansal okuryazarlık seviyesinin düşük olması, uzun vadeli finansal planlar yapmalarını ve kendilerini güvende hissetmelerini zorlaştırıyor. Araştırmaya katılan kadınların yalnızca yüzde 8’i kredi notunu öğrenme ihtiyacı duyarken, yüzde 41’i kredi notunun ne olduğunu bile bilmiyor.
Ayrıca kadınların büyük bir bölümü finansal stres yaşadığını dile getiriyor. Aylık ödemelerin stres yarattığını belirten, nakit para taşımaktan kaçınan veya alışveriş harcamalarında kendini kontrol etmekte zorlanan kadınların sayısı her geçen yıl artıyor. 2019’dan 2021’e kadar geçen süreçte, kadınların hemen her alanda finansal durumlarının gerilediği görülüyor.
Bankacılık ürünlerine erişim artsa da finansal bağımsızlık sağlanamıyor
Kadınların bankacılık ürünleri kullanımı yıllar içinde artış gösterse de finansal bağımsızlık konusunda halen büyük engeller mevcut. 2021 yılında kadınların yüzde 76’sı internet bankacılığı kullanırken, 2019’da bu oran yalnızca yüzde 35’ti. Ancak bu artışa rağmen, kadınların sadece yüzde 22’sinin vadesiz mevduat hesabı bulunuyor. Altın hesabı olanların oranı yüzde 24 olurken, bireysel ihtiyaç kredisi kullanan kadınların oranı ise yüzde 11’de kalıyor.
Kadınların büyük finansal yatırımlara yönelme oranı ise oldukça düşük. Konut veya taşıt kredisi kullanan kadınların oranı yalnızca yüzde 1-2 seviyesinde kalırken, bireysel emeklilik sistemine dahil olan kadınların oranı da yalnızca yüzde 4’te seyrediyor.
Kadınların finansal beklentileri her geçen yıl azalıyor
Kadınlar, gelecekte daha fazla gelir elde etmeyi hedeflerken, bu beklenti yıllar içinde azalıyor. 2019’da kadınların yüzde 38’i kazancını artırmayı hedeflediğini belirtirken, bu oran 2021’de yüzde 19’a kadar gerilemiş durumda. Ayrıca, piyangodan kazanç elde etme umudu taşıyan kadınların oranı da 2019’da yüzde 35 iken, 2021’de yüzde 20’ye düşmüş durumda.
Büyük hayalleri olmadığını ve sadece geçimini sağlamak istediğini belirten kadınların oranı ise yüzde 54’ten yüzde 27’ye gerileyerek, kadınların ekonomik geleceğe dair umutlarının giderek azaldığını gösteriyor.
Tüm bu veriler, kadınların finansal bağımsızlıklarını kazanmak için daha fazla desteğe ve eğitime ihtiyacı olduğunu ortaya koyuyor. Kadınların ekonomik hayatta daha fazla yer alması, toplumsal kalkınma açısından kritik bir konu olmaya devam ediyor.
