Türkiye ekonomisinin en büyük kamburlarından biri olan kayıt dışı para trafiği, Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın radarında. Finansal sistemin daha şeffaf hale gelmesi ve kara para aklama girişimlerinin önüne geçilmesi amacıyla Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK), devrim niteliğinde bir adım atmaya hazırlanıyor. Hazırlanan yeni tebliğ taslağına göre, bankacılık sistemi üzerinden gerçekleştirilen para transferlerinde "beyan dönemi" resmen başlıyor. Özellikle son yıllarda IBAN üzerinden yapılan kontrolsüz transferlerin vergi kaybına yol açtığı tespitinden yola çıkılarak hazırlanan düzenleme, 1 Ocak 2026 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek. Bu tarihten sonra yüksek meblağlı işlemler, adım adım devletin merceği altına alınacak.
Kademeli beyan sistemi geliyor
Yeni düzenlemenin en dikkat çekici yönü, para transferlerine getirilen üç aşamalı kontrol mekanizması. Artık vatandaşlar ve işletmeler, belirli limitlerin üzerindeki transferleri yaparken "bu parayı neden gönderdiklerini" devlete açıklamak zorunda kalacak. Kademeli beyan sistemi adı verilen bu modele göre, işlemlerin büyüklüğüne göre istenen bilgi ve belge yükümlülüğü de artacak. Bankalar, mobil ve internet şubelerindeki arayüzlerini bu sisteme uyumlu hale getirerek, müşterilerine işlem türüne uygun beyan seçenekleri sunmakla yükümlü olacak.
Küçük işlemlerde kısa açıklama yetecek
Sistemin ilk basamağını, günlük hayatta sıkça karşılaşılan ancak kayıt dışılık riski taşıyan orta ölçekli işlemler oluşturuyor. Taslağa göre, 200 bin TL ile 2 milyon TL arasındaki her türlü EFT, havale ve nakit işlemde, göndericinin işlemin niteliğini kısaca beyan etmesi gerekecek. Yani "diğer" seçeneğini işaretleyip geçmek artık mümkün olmayacak. Bankalar, bu tutar aralığındaki işlemler için "bireysel ödeme", "kira ödemesi", "ticari mal alımı" gibi kategoriler sunacak. Eğer kullanıcı "bireysel ödeme" gibi genel bir ifade seçerse, sistem otomatik olarak en az 20 karakterlik detaylı bir açıklama yazılmasını şart koşacak. Bu sayede "borç ödemesi" gibi belirsiz ifadeler yerine, işlemin gerçek mahiyetinin sisteme girilmesi sağlanacak.
Milyonluk transferlere form şartı
İşlem tutarı arttıkça, denetimin dozu da sertleşiyor. İkinci kademede yer alan 2 milyon TL ile 20 milyon TL arasındaki para transferleri için sadece kısa bir açıklama yeterli olmayacak. Bu büyüklükteki işlemleri gerçekleştirmek isteyenler, "Nakit İşlem Beyan Formu" doldurmak zorunda kalacak. Bu formda paranın kaynağı, alıcı ile olan ilişki ve transferin amacı gibi daha detaylı bilgilerin verilmesi istenecek. Bu uygulama ile özellikle gayrimenkul ve araç alım satımlarında sıklıkla görülen "elden para alma" veya "düşük bedel gösterme" gibi kayıt dışı yöntemlerin de önüne geçilmesi hedefleniyor.
Yüksek tutarlı işlemlere belge zorunluluğu
Sistemin en üst basamağında ise 20 milyon TL ve üzerindeki işlemler yer alıyor. Bu tutarda bir para transferi gerçekleştirmek isteyen kişi veya kurumlar, sadece beyan vermekle kalmayacak, aynı zamanda bu beyanlarını resmi belgelerle de kanıtlamak zorunda olacak. Fatura, sözleşme, tapu devir belgesi gibi dayanak belgeler sisteme yüklenmeden işlem gerçekleştirilemeyecek. Bu sıkı denetim mekanizmasıyla, büyük ölçekli kara para aklama girişimlerinin ve şüpheli fon hareketlerinin finansal sisteme girmeden engellenmesi amaçlanıyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı, bu tebliğ ile "nereden buldun" sorusunu işlem anında sorarak, kayıt dışı ekonomiyle mücadelesini bir üst seviyeye taşımayı planlıyor.
