Türkiye'nin gıda sanayisinin en temel kalemlerinden biri olan süt ve süt ürünleri sektörüne ilişkin son veriler, hem üretici hem de tüketici tarafında dikkat çekici bir eğilim değişikliğini ortaya koydu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan "Süt ve Süt Ürünleri Üretimi, Haziran 2025" raporu, ticari süt işletmeleri tarafından toplanan inek sütü miktarının bir önceki yılın aynı ayına göre sadece %0,9'luk mütevazı bir artışla 934 bin 745 tona ulaştığını gösterirken, bu sütün işlenerek dönüştüğü ürünlerde ise adeta bir devrim yaşandığını belgeliyor. Bu devrimin başrolünde ise, geçen yılın Haziran ayına kıyasla üretimini tam %28,7 oranında artıran içme sütü yer alıyor.
Haziran 2024'te 96 bin 973 ton olan ambalajlı içme sütü üretimi, bu yılın aynı ayında 124 bin 852 tona fırladı. Neredeyse %30'luk bu olağanüstü sıçrama, sektördeki tüm dengeleri altüst eden bir veri olarak öne çıkıyor. Toplanan toplam çiğ süt miktarındaki artışın %1'in bile altında kalması, bu durumun üretimdeki bir artıştan ziyade, eldeki sütün kullanım önceliklerinde radikal bir değişiklik yaşandığını gösteriyor. Sanayicinin, kısıtlı hammaddeyi, son dönemde talebi ve muhtemelen kârlılığı artan paketli içme sütüne yönlendirdiği anlaşılıyor. Bu durum, tüketicinin açık süt yerine markalı ve paketli ürünlere olan güveninin artması, okulların kapanmasıyla evlerdeki tüketimin yükselmesi veya perakende zincirlerinin yürüttüğü yoğun kampanyaların bir sonucu olarak yorumlanabilir.
Tereyağı ve ayran da sofraların vazgeçilmezi oldu
Haziran ayında yaşanan bu dönüşüm sadece içme sütü ile sınırlı kalmadı. Tüketicinin temel gıda sepetinde önemli bir yer tutan ve son yıllarda fiyatıyla sıkça gündeme gelen tereyağı üretiminde de güçlü bir artış gözlemlendi. Geçen yılın Haziran ayına göre tereyağı ve sadeyağ üretimi %18,8 gibi dikkat çekici bir oranda artarak 7 bin 685 tondan 9 bin 129 tona yükseldi. Bu artış, yüksek fiyatlara rağmen tüketicinin doğal yağlara olan ilgisinin sürdüğünü ve sanayicinin bu talebi karşılamak için üretim bandında tereyağına daha fazla yer ayırdığını gösteriyor.
Benzer bir yükseliş trendi, geleneksel içeceklerimiz olan ayran ve kefirde de yaşandı. Ayran ve kefir üretimi, Haziran 2024'e kıyasla %11,7 artarak 79 bin 150 tondan 88 bin 403 tona ulaştı. Özellikle yaz aylarının gelmesiyle birlikte artan ayran tüketiminin yanı sıra, sağlıklı yaşam trendlerinin bir parçası olarak kefire olan ilginin de bu artışta etkili olduğu düşünülüyor.
Sektörün lokomotifi peynir ve yoğurtta daha mütevazı büyüme
İçme sütü, tereyağı ve ayranda yaşanan bu çift haneli büyüme oranlarına karşın, Türkiye süt endüstrisinin en büyük iki üretim kalemi olan peynir ve yoğurtta ise daha dengeli ve mütevazı bir artış kaydedildi. TÜİK verilerine göre, inek peyniri üretimi geçen yılın aynı ayına göre %5,4'lük bir artışla 62 bin 616 tondan 66 bin 19 tona çıktı. Sektörün bir diğer devi olan yoğurt üretimindeki artış ise %2,6'da kalarak 112 bin 648 tondan 115 bin 531 tona ulaştı.
Peynir ve yoğurt gibi temel ürünlerdeki büyümenin, içme sütü ve tereyağına kıyasla oldukça sınırlı kalması, üretimdeki rota değişikliği tezini güçlendiriyor. Bu durum, artan maliyetler ve yüksek enflasyon nedeniyle peynir ve yoğurt fiyatlarının tüketici alım gücünü zorlaması ve talebin bir miktar yavaşlaması sonucu, üreticilerin çiğ sütü daha hızlı nakde çevirebilecekleri veya daha kârlı gördükleri diğer ürün gruplarına kaydırdığı şeklinde analiz edilebilir.
Yılın ilk yarısı ne gösteriyor: İstikrarlı ama yavaş bir toparlanma
Haziran ayında gözlemlenen bu çarpıcı tablo, yılın ilk altı aylık verileriyle birlikte incelendiğinde daha geniş bir perspektif sunuyor. Ocak-Haziran 2025 döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre sektör genelinde pozitif bir hava hakim olsa da, artış oranlarının Haziran ayındaki kadar keskin olmadığı görülüyor. Yılın ilk yarısında toplanan toplam inek sütü miktarı %0,8 artarak 5 milyon 769 bin tona ulaştı.
Bu dönemde ürün bazında en dikkat çekici büyüme yine tereyağında yaşandı. Tereyağı üretimi ilk altı ayda %11,2 artış gösterdi. Ayran ve kefir %7,6, içme sütü ise %6,9'luk bir büyüme kaydetti. Yoğurt üretimi %3,8 artarken, inek peyniri üretimindeki artış %1,8 ile en düşük seviyede kaldı. Bu veriler, sektörün genel olarak bir büyüme trendi içinde olduğunu ancak bu büyümenin lokomotifinin yılın ikinci çeyreğinden itibaren özellikle içme sütü ve tereyağı gibi ürünlere kaydığını teyit ediyor.
Toplanan süt miktarındaki sınırlı artış ve aylık düşüşün perde arkası
TÜİK verilerinin en kritik noktalarından biri, tüm bu üretim artışlarına rağmen hammadde olan çiğ süt arzındaki artışın son derece sınırlı kalmasıdır. Toplanan inek sütü miktarının bir yılda sadece %0,9 artması, tarım ve hayvancılık sektörünün yapısal sorunlarının devam ettiğine işaret ediyor. Yüksek yem maliyetleri, artan işletme giderleri ve sektördeki kârlılık sorunları nedeniyle birçok üreticinin mesleği bırakması, süt arzı üzerinde bir baskı oluşturuyor ve sanayicinin hammaddeye erişimini zorlaştırıyor.
Öte yandan, Haziran ayı verileri bir önceki ay olan Mayıs 2025 ile kıyaslandığında ise bir düşüş gösteriyor. Mayıs ayında 999 bin 348 ton olan toplanan inek sütü miktarı, Haziran ayında %6,5 oranında azalarak 934 bin 745 tona geriledi. Benzer şekilde, içme sütü üretimi de Mayıs ayına göre %4,9 oranında azaldı. Uzmanlar, bu aylık düşüşün büyük ölçüde mevsimsel etkilerden kaynaklandığını belirtiyor. Yaz aylarında artan sıcaklıklar, hayvanların süt veriminde doğal bir düşüşe neden oluyor. Dolayısıyla bu gerileme, sektörde bir krizden ziyade, her yıl gözlemlenen normal bir mevsimsel döngünün bir parçası olarak değerlendiriliyor. Ancak yıllık bazdaki durağanlık, sektörün geleceği için önemli bir uyarı niteliği taşıyor.
