Pandemide kütüphaneler okuyucu kaybetti

Saadet Erciyas

17.03.2021 - 08:17 Yayınlanma

08.12.2022 - 11:32 Güncelleme

Koronavirüs pandemisi sürecinde halk kütüphaneleri büyük ölçüde okuyucu kaybetti. Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın yayınladığı istatistikler, pandemiyle geçen bir yıllık sürecin halk kütüphaneleriyle gezici kütüphanelerde okuyucu, kitap ve ödünç materyal sayısında yol açtığı düşüşü ortaya koydu.

Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü verilerine göre Türkiye genelinde 2019 yılında bin 182 olan halk kütüphanesi sayısı 2020 yılında yüzde 2.5 artışla bin 212'ye çıktı. Kütüphane sayısındaki artışa karşın okuyucu sayısı yüzde 58.8 azaldı. 2019 yılında 31 milyon 451 bin 920 olan okuyucu sayısı 2020 yılında 12 milyon 962 bin 119'a geriledi.

Halk kütüphanelerinde 2019 yılında 12 milyon 823 bin 652 olan ödünç verilen materyal sayısı 2020 yılında yüzde 52.9 azalarak 6 milyon 36 bin 94'e düştü. Okur sayısındaki azalışa karşın halk kütüphanelerindeki kitap sayısı yüzde 1.8 artışla 20 milyon 742 bin 540'dan 21 milyon 125 bin 16'ya çıktı.

2020 yılında kütüphanelerin üye sayısında bir önceki yıla göre yüzde 12.2 artış yaşandı. 2019'da 3 milyon 955 bin 908 olan üye sayısı 2020'de 4 milyon 437 bin 954'e yükseldi.

Gezici kütüphanelerde de düşüş

Panemi süreci halk kütüphaneleri kapsamında hizmet veren gezici kütüphaneleri de olumsuz etkiledi. Ülke genelinde 2019 yılında 53 olan gezici kütüphane sayısı 2020 yılında 57'ye çıktı. Araç sayısındaki bu küçük artış hizmet götürülen yer, kitap sayısı, kullanıcı sayısı, üye ve ödünç verilen kitap sayısına yansımadı.

2019 yılında gezici kütüphanelerin hizmet götürdüğü yer sayısı yüzde 43,3 azaldı. 2019 yılında sayı 1001 olan hizmet götürülen yer sayısı 2020'de 568'e düştü. Gezici kütüphanelerde 2019 yılında 194 bin 242 olan kitap sayısı 2020'de yüzde 8,3 azalarak 178 bin 206'ya geriledi.

Halk kütüphanelerindeki gibi gezici kütüphanelerde de kullanıcı sayısı yüzde 72,4 azaldı. 2019 yılında gezici kütüphanelerin 423 bin 511 olan kullanıcı sayısı 116 bin 720'ye düştü. Gezici kütüphanelerin 2019 yılında 143 bin 443 olan üye sayı ise 2020 yılında yüzde 7 gerileyerek 133 bin 419 oldu.

İzmir'de de okur sayısı yüzde 70.6 azaldı

Pandemi sürecinde İzmir'de hizmet veren 38 halk kütüphanesinde de durum ülke genelinden farklı olmadı. Pandeminin yanı sıra Ekim ayında deprem felaketi de yaşayan İzmir'de okuyucu sayısı (gezici kütüphaneler dahil) 2019 yılına göre yüzde 70.6 azaldı. 2019 yılında 948 bin 747 olan okur sayısı 2020'de 278 bin 614'e düştü.

Kütüphanelerde yüzde 55 azalan ödünç materyal sayısı 499 bin 932'den 225 bin 32'ye geriledi. İzmir genelinde halk kütüphanelerinin üye sayısı ise yüzde 8.9 arttı. 2019 yılında üye sayısı 170 bin 774 iken 2020'de 185 bin 919 oldu. İzmir’de halk kütüphanelerinin sayısı 38’de kalırken kitap sayısı yüzde 0.2 arttı. 2019 yılında 505 bin 386 olan kitap sayısı 506 bin 407'ye yükseldi.

İzmir'de "personel yokluğu" nedeniyle kapalı olan Çeşme Alaçatı Halk Kütüphanesi dışında tüm halk kütüphaneleri ve personeli ara vermeden hizmetini özveriyle sürdürüyor.

***

Belediye kütüphaneleri Mart'ta açıldı

Koronavirüs pandemisi nedeniyle geçen yıl Kasım ayında kapanan İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kütüphanesi 1 Mart 2021 günü kapılarını okurlarına açtı. Kısıtlama önlemlerinde bir değişiklik olmazsa, İBB Kent Kütüphanesi ve Şato Kütüphanesi 09.00-19.00 saatleri arasında, Güzelbahçe ve Buca Kütüphanesi ise 08.30 ve 16.00 saatleri arasında hizmet verecek.

Tarihi Havagazı Fabrikası içinde yer alan Araştırma Kütüphanesi ile gemi kütüphaneleri şimdilik kapalı. İBB Kent Kütüphanesi'ne bağlı olarak çalışan iki gezici kütüphane aracı ise hizmete başladığı Ağustos 2020 tarihinden bu yana ilçeleri gezmeyi sürdürüyor.

Pandemi nedeniyle kapalı olan Bornova Belediyesi'ne ait sekiz kitaplık da Mart ayında kapılarını okurlara açtı. Çamdibi, Naldöken, Kayadibi, Karaçam, Çamiçi, Altındağ ve Atatürk Mahallesi kitaplıkları ile Bornova Merkez’de bulunan Atatürk Kitaplığı normalleşme kapsamında HES kodu sorgulanarak okurlara hizmet verecek.

Menderes Belediyesi tarafından Görece'de Ticaret Merkezi'ndeki yeni yerine taşınan kütüphane de Mart ayında kapılarını okurlara açtı. İzmir Kavram Meslek Yüksekokulu Kütüphanesi, Yaşar Üniversitesi ve Ekonomi Üniversitesi Kütüphaneleri ise randevu sistemiyle ve yüzde 50 kapasiteyle hizmet vermeyi sürdürüyor.

Kasım ayından bu yana kapalı tutulan Alman Kültür Merkezi Goethe-Institut İzmir'de okurlara hizmet veremiyor. Seferihisar Eski Orhanlı Köyü'nde hizmet veren Doğa Kütüphanesi de artan vaka sayıları nedeniyle şimdilik kapalı. Kütüphanenin Nisan ayı sonrası okuyuculara açılması planlanıyor.

***

"Kütüphanede O An" mobil fotoğraf yarışması

Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 26 Mart-1 Nisan 2021 tarihleri arasında 57. kez kutlanacak "Kütüphane Haftası" etkinlikleri kapsamında "Kütüphanede O An" konulu mobil fotoğraf yarışması düzenliyor. Yarışma, "fotoğraf sanatı aracılığıyla kültürel ve kamusal bir mekan olarak kütüphanenin kullanıcısı tarafından nasıl algılandığını ortaya koymayı, Kütüphane Haftası’na dikkat çekmeyi, okuma kültürünün gelişmesine katkıda bulunmayı ve kütüphane kullanımının özendirilmesini" amaçlıyor. Yarışmaya katılmak isteyenlerin "bir mekân olarak kütüphaneyi ve kütüphanedeki ilginç ve çarpıcı anları kullanıcı gözünden aktaran fotoğraflar" çekmesi isteniyor. Yarışmacının cep telefonu ya da tabletle çekeceği fotoğrafların yapısının değiştirilmemesi gerekiyor. Her yarışmacı en fazla bir adet dijital renkli veya siyah-beyaz fotoğrafla yarışmaya katılabilecek. Yarışmacıların fotoğraflarını herkese açık Instagram hesaplarından #kutuphanedeoan etiketi ile yüklemesi gerekiyor. Katılımı ücretsiz olan yarışmayla ilgili [email protected] adresinden bilgi alınabiliyor. Para ödülü ve kitap seti hediyesi olan yarışmaya son katılım tarihi 21 Mart 2021. Sonuç açıklama tarihi ise 28 Mart 2021.

***

Doğa sevgisiyle dolu müzikli kitaplar

İzmirli yazar Hale Gökalpsezer'in her biri birbirinden sevimli, sürpriz kurgusuyla insanı şaşırtan, sıcacık resimleriyle içinizi ısıtan ilk masal kitapları, "Bir Karga Masalı", "Zeytin Perisi Zizi" ile "Pamira ve Bay Sol" Yağmur Yayın Grubu'nun markası "Parmak Çocuk" serisinde yayımlandı.

İşi gereği çocuklarla iç içe bir yaşamı olan Hale Gökalpsezer, 2005 yılından bu yana İzmir Devlet Opera ve Balesi'nde sahne ressamı olarak görev yapıyor. Aynı zamanda Devlet Tiyatroları Opera ve Bale Çalışanları Yardımlaşma Vakfı (TOBAV) Yönetim Kurulu Başkanı da olan Gökalpsezer'in masal kitaplarının bir özelliği de müzikli oluşu. Okurlar kitapların arkasında bulunan kare kodu telefonlarına okuttuklarında, kitap için bestelenmiş neşeli müzikleri de dinleyebiliyor.

Hale Gökalpsezer'in kitapları özellikle pandemi döneminde gün boyu tabletlerle baş başa evde kalmak zorunda olan çocukları doğayla buluşturuyor. Kitaplarını hazırlarken 16 yıl önce kurduğu ve halen devam eden "Hayal Atölyesi Düşler Kumpanyası"nda atölye çalışması yaptığı çocuklardan çok etkilendiğini anlatan Gökalpsezer, içindeki çocuğu bu çalışmalarla yaşattığını, onlardan aldığı coşkunun resimlerine, kelimelerine yansıdığını dile getiriyor.

Hale Gökalpsezer, kahramanı sevimli zeytin perisi "Zizi"de zeytin ağaçlarının doğada yetişebilmesi için çok önemli olan Karatavuk kuşlarını tanıtıyor. "Pamira ve Bay Sol" kitabında ise yaz aylarında çoğu insan için "gürültücü böcekler" kategorisinde algılanan ağustos böceklerini "müzisyen" olarak canlandırıyor ve resmediyor.

Hale Gökalpsezer, hayvanlarla konuşan sevimli kız çocuğu Pamira sayesinde La Fontaine'in "Ağustos Böceği ve Karınca" masalında anlatılanın aksine Cıvıltı Orkestrası'nın şefi Bay Sol'ün ve arkadaşlarının müzik adına neler yaptıklarını hoş bir kurguyla dile getiriyor. Gökalpsezer, "Pamira ve Bay Sol" kitabının Devlet Opera ve Balesi'nce çocuk eseri olarak onaylandığını ve havuzda beklediğini, bir süre sonra sahneleceğini belirtiyor.

Kargaları sevdiğini söyleyen Hale Gökalpsezer, "Bir Karga Masalı"nda eski bir masalı harika resimlerle, çocuklar için şiirsel bir anlatımla yorumluyor. Kitaplarında mutlaka hayvanlara yer verdiğini vurgulayan Hale Gökalpsezer, şu sıralar kedilerle ilgili bir serüven üzerinde çalıştığını anlatıyor. "Dünyada tek değiliz, sadece biz yokuz. Dünyayı canlılarla paylaşıyoruz. Onların efendisi değiliz, çocuklara bunları öğretmek gerekiyor. Bu nedenle kitaplarımda özellikle hayvansal kahramanlar kullanmayı önemsiyorum" diyor.

"Maalesef biz çocukların hayallerini çok rahat bırakmıyoruz. Dış etmenler, ellerindeki tablet aslında onların hayal dünyalarını çok güzel kategorize ediyor, çok güzel şekillendiriyor, hayallerini öğretiyor aslında" diyen Hale Gökalpsezer, günümüzde çocukların hayal kurma konusunda sorunları olduğuna dikkat çekiyor:

"Hayal Atölyesi'nde çocuklarla çalışmaya başladıktan sonra onların çok rahat çizemediklerini, kendilerini çok rahat anlatamadıklarını gördüm. Çünkü biz hayallerini, dev ekranlardan tabletlerden onlara sunuyoruz aslında. Çocukları mümkün olduğunca doğayla baş başa bırakmak, kendi özlerine dönmeleri çok önemli. Çocuklar çok yapay bir dünyada yaşıyorlar. Bu yüzden disiplinler arası çalışmalar çok önemli. Çocukların çizmeleri, çizdiklerini söyleyebilmeleri, söyleyebildiklerini oynadıkları, bağıra bağıra şarkı söyledikleri ortamlar yaratmak gerekiyor."

Çok yönlü sanatçı olan Hale Gökalpsezer'in yayımlanan ilk masal kitaplarını okuduğunuzda, resimleri inceleyip müzikleri dinlediğinizde siz de çocuklarınızla birlikte "sanata evet" diyeceksiniz.