Eserlerini sokaklarda rastgele bulduğu duvarlara yapan ve milyon dolarları bulan bedellerle satışa sunulan bir sanatçı var, üstelik de, hakkında hiç bir şey bilinmiyor!
Elbette Banksy'den bahsediyoruz.
İngiltere başta olmak üzere birçok ülkede çok çarpıcı duvar resimleri çizdi. Londra'ya giderseniz, cep telefonunuza 'Banksy London Tour' uygulamasını indirip, tüm eserlerini mahalleden mahalleye bir galeriyi gezer gibi ziyaret edebilirsiniz. Onun sayesinde Londra'nın izbe sokakları sanat mecrasına döndü!
O'nun için sanat gerillası ya da gerilla ruhlu sanatçı nitelemesi yapılıyor. Kimliği, gerçek adı vs. bilinmiyor. Banksy, O'nun eserlerinde kullandığı imza. İngiliz olduğu düşünülüyor. Tüm dünyanın bildiği en ünlü sokak sanatçısı. Bugünlerde yaşadığımız Gazze'deki dehşetin haberlere yansımadığı zamanlardan beri katı bir savaş karşıtı olarak biliniyor. Hatta, en ünlü eserlerinden birisini, İsrail tarafından Batı Şeria'da inşa edilen sözde güvenlik duvarlarına resmetti. Bu duvarları Banksy haklı olarak dünyanın en büyük açıkhava hapishanesi olarak niteliyor. Hatta resimlerini yaparken, daha sonraları 'tatil estanteneleri' ismi verilecek eserini inceleyen yaşlı bir Filistinli, ''Duvarı hoş boyadın, güzelleştirdin, ama biz bu duvarların güzel olmasını değil, yok olmasını istiyoruz, biz bu duvarlardan nefret ediyoruz, hadi evine git'' diyerek söylenir!..
Banksy, bu çalışmaları yaparken, can güvenliğini hiçe saydı, nöbetçi İsrail askerlerince de silahla tehdit edildi. Bir röportajında, kendisine niçin bu tekinsiz bölgede çalışmalarını gerçekleştirdiği sorulunca, burasının yani Beytüllahim'in, İsa’nın doğduğu yer olduğunu ama ne yazık ki aynı zamanda da yaşadığımız dünyadaki tüm insan haklarının ihlal edildiği en büyük merkez olduğunu üzüntü ile vurgulamış.
***
Görüldüğü gibi, Banksy, savaş karşıtlığı yanında aynı zamanda çağının sorunlarına sırtını dönmeyen politik bir aktivist. Sadece bu kadar da değil, zamanın ruhunu yansıtan tüketim çılgınlığına sonuna kadar karşı, hayvan hakları için özel fonlar kuran birisi ve elbette çevreci.
Banksy'den önce de eserleri için sokakları mesken tutan ve sanatın ticaretleşmesine karşı radikal tutum takınan sanatçılar oldu ancak O'nun kadar ünlüsü hiç olmadı. Gerçi Banksy'deki bu anarşist(!) tavırlar evrilmiş görünüyor çünkü artık liderliğini menajeri Steve Lazarides'in yaptığı çok profesyonel bir ekibe sahip. Özel sergi mekanlarında, Dismaland ve The Walled Hotel gibi ticari olarak devasa projeler yapıyor, aklın alamayacağı fiyatlar açık artırmalarda dile geliyor, koleksiyonerler milyonlarca doları gözden çıkarıyor. Yine de bu kadar büyük mali zenginliğe rağmen, eserlerini sokakta yapan ve orada bırakan bir zenaatçı olarak anonimleşen, özgürce çalışan ve çalışma mekanının ruhunu hep koruyan bir 'sokak sanatçısı' vasfında olduğunu ifade etmek yanlış olmaz.
Banksy, geçmişi 1960'lı yılların sonuna kadar giden 'gerilla sanatı' alanında işler ortaya koyuyor. İlk tanınmış eseri olan 'The Mild Mild West'i, İngiltere'nin Bristol kentindeki bir sokak duvarına çizdiğinde yıl 1997 idi. Bu çalışmasında, toplumsal olaylarda polisin reaksiyonunu, polislere molotof kokteyli atan bir ayıcık figüründe kara mizah ile dile getirmişti. Londra 'da ünlü Waterloo köprüsüne çizdiği 'Girl With Balloon'' isimli eseri ile de tüm dünyada tanındı.
Gerçi 'Sokak Sanatı'nın tarihi bir hayli eski... Ama çıkış ruhu bilindik! Avcı toplayıcılardan yerleşik tarıma, endüstri devriminden küresel ticarete insanlık tarihinin başdöndürücü gelişmesi içinde, yerleşik değerlere karşı bir meydan okuma içinde hep aykırı sanatçılar olmuştur. Onların içinde de karakter, eylem ve yaratıları ile tüm dünya toplumlarını etkileyen 'büyük yapılandırıcılar' oldukça ender olsa da varolmuştur.
***
Banksy de, tanık olduğu çağın tüm kötülüklerine karşı kendi tavrını ortaya koymakta. Görünen o ki, yaşadığımız yüzyılın en popüler, en ikonik ve en efsanevi sokak sanatçısı Banksy. Kendisinin bir sergisi ya da yeni bir eseri, haber kanallarında ABD Başkanı ya da G20 Zirvesi ile ilgili haberlerden önce kamuoyuna bildiriliyor!
İzmirliler için güzel bir haberim var, 2024 yılında bir Banksy sergisi İzmir'de açılacak. Özel bir ekibin ünlü küratörlerle işbirliği içinde olduğunu biliyorum. Umarım, eserleri ile çağına imza atan bu popüler sanat fenomenini güzel kentimizde ağırlarız. Nihayetinde Banksy'nin karşı durduğu 'savaş' ve mücadelesini yaptığı küresel iklim değişiklikleri ve insan hakları ihlalleri tüm insanlığın ortak sorunları...
