‘Çin Aşısı’ olarak adlandırılan, Synovac firmasının CoronaVac aşısı neden Brezilya’da yüzde 50, Türkiye’de yüzde 91 etkili oldu? BioNTech/Pfizer (Alman) aşısı uygulandıktan sonra, Norveç'te 23, Almanya’da 10 yaşlının hayatını kaybetmesi ne anlama geliyor? Aşılar 18 yaş altında ve 65 yaş üstünde güvenli mi? Hastalığı geçirenler aşı olmalı mı?
Bu soruları yanıtlamaya çalışırken, tıbbın en temel iki ilkesinin hatırlanması gerek:
1- Önce zarar verme.
2- Hastalık yoktur, hasta vardır.
AŞIDAN BEKLENTİMİZ NELER?
Korkuyoruz, çünkü enfeksiyon ölümle sonuçlanabilen ağır tablolara yol açabiliyor. Orta şiddetteki enfeksiyonların bazı organlarda yarattığı hasarlar ve enfeksiyonu başkalarına bulaştırabilmemiz de önemli.
Aşıdan öncelikli beklentimiz, ölümcül ağır enfeksiyonları önlemesi; ardından hafif geçmesini veya hiç oluşmamasını sağlaması ve bulaştırmayı engellemesi… Önemli bir yan etkisinin olmaması, gelişebilecek mutant virüslere karşı da koruması da önemli.
HANGİ AŞI DAHA GÜVENLİ?
Aşı seçiminde ve öncelikleri belirlemede ülkeler arasında farklılıklar var. Türkiye CoronaVac’ı seçti ve ilk üç günde 650 binden çok sağlık çalışanına ilk dozlar uygulandı. Ben de oldum ve hiçbir yan etki gelişmedi. Türkiye’de kullanılması planlanan diğer aşı da iki Türk meslektaşımızın geliştirdiği, yeni teknoloji (mRNA) ürünü BioNTech/Pfizer aşısı.
İki aşıyı güvenlik açısından karşılaştırdığımızda, CoronaVac birçok yönden daha avantajlı. Uzun zamandır kullanılan bir yöntemle elde edilmiş olması; aşı yerinde ağrı, ateş, halsizlik gibi hafif yan etkilerin bile nadir görülmesi önemli avantaj.
BioNTech aşısı uygulaması sonrası, Norveç'te 23, Almanya’da 10 yaşlının hayatını kaybetmesi, bu aşının özellikle 80 yaşın üzerinde güvenliği konusunda önemli soru işaretleri uyandırdı. Çinli yetkililer, geleneksel yöntemle hazırlanmış aşılarının şimdilik 18 yaş altı ve 59 yaş üzerinde uygulanmayacağını bildirdiler.
Norveç ve Almanya deneyiminden yola çıkarak, Türkiye’de öncelikle 65-75 (veya 80) yaş grubunun aşılanması, alınacak sonuçlara göre daha yaşlılar için karar verilmesi gündeme gelebilir.
BioNTech ve Moderna gibi mRNA aşılarının, gelişimlerini tamamlamamış 18 yaş altında, orta ve uzun vadede olumsuz yan etki çıkarma riski de göz ardı edilmemeli.
HANGİ AŞI DAHA ETKİLİ?
BioNTech aşısı yüzde 95’e varan etkinliği ile daha etkin görünüyor; sıvısal bağışıklığın (antikor yanıtı) yanında, hücresel bağışıklığı da güçlendirmesi, daha uzun süreli bir korunma sağlayabilir. Ancak CoronaVac’ın etkinliği de oldukça iyi. Türkiye’deki değil, Brezilya’daki verileri kullandığımızda bile, hastaneye yatış gerektiren ağır ve orta dereceli olguları önlemede yüzde 100; hafif, orta ve ağır olguları önlemede ise yüzde 78 etkili bulunmuş ki önemli olan bu veriler. Çok hafif belirtili olgular da hesaba katıldığında, etkinlik yüzde 50.38’e düşmüş; ama BioNTech aşısının nadir görülmeyen ateş, halsizlik, baş ağrısı, titreme, kusma gibi yan etkileri bile, bu belirtilerden daha ağır. CoronaVac’ın enfeksiyonu önlemese bile belirtileri hafifletmesi, vücuttaki virüs sayısını azalttığını gösteriyor ve bu durumda bulaştırıcılığın da azalması beklenir. Bu konunun bilimsel olarak araştırılmasında yarar var.
Türkiye ve Brezilya’da CoronaVac’ın etkinliğinin farklı bulunmasında; Brezilya’daki denemelerin sadece sağlık çalışanlarında yapılması ve 60 yaş üzeri gönüllülerin de çalışmaya katılması gibi bazı farklar rol oynayabilir. Ama asıl fark, Türkiye’de ‘çok hafif belirtili’ diye bir grup bulunmaması ve araştırmanın henüz tamamlanmamış olması, sanırım.
HANGİ AŞIYI SEÇERDİM?
Güvenliği ön planda tuttuğum için, yine CoronaVac’ı seçerdim. Özellikle 65 yaş üstüne ve 18 yaş altına da bu aşıyı öneririm. Ama aynı soruyu, Koç Üniversitesi Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Bölüm Başkanı dostum Prof. Dr. Önder Ergönül, “BioNTech/Pfizer Aşısı” diye yanıtlamıştı, kısa süre önce. Yani, bakış açıları farklı olabilir. Peki, enfeksiyonu geçirenler yeniden aşılanmalı mı? Prof. Ergönül bu soruyu, “Hiçbir sakıncası yok, aşı olunabilir” diye yanıtlamıştı ve genelde aşı öneriliyor, ama “Nötralizan antikor düzeyim yüksek, korunuyorum; aşı hakkımı daha çok gereksinim duyan biri kullansın” diyen kişiyi de alkışlamak gerek.
