Genellikle çiğ ve taze malzemeden yapılan; Başlangıç yemeği (antre) veya ana yemeğin yanında iştah açıcı, ağız tadını dengeleyici bir eşlikçi olarak sunulan “salata”, günümüzde tavuklu, balıklı, peynirli, söğüş etli gibi çeşitleri ile doyurucu ana yemek haline geldi.
Taze malzeme ve kaliteli bir sos ile nefis salatalar yapabilirsiniz. Salatayı salata yapan öncelikle kullanılan malzemenin tazeliği, malzemenin bir biri ile lezzet ve doku uyumu; göze hitap ettiğinden malzemenin renk uyumu ve tabii ki en önemli tamamlayıcısı olan salatanın sosudur.
Türk mutfağında yaz sofralarının vazgeçilmez salatası “Çoban Salata”dır. Kış ayları boyunca genellikle kıvırcık, marul salataları ile havuçlu, pancarlı ve turplu yeşil salatalar tüketilir.
Salatanın ana malzemesi çoban salatada domates, yeşil salatada kıvırcık veya maruldur. Roka, maydanoz, dereotu, nane, yeşil veya kuru soğan da en önemli tamamlayıcılardır.
Taze çiğ malzemenin bazı pişmiş malzemelerle birleştiği salataların başında kuru fasulye piyazı, nohut piyazı, börülce piyazı bulgur gelir. İnce bulgur ile buluşan ince doğranmış domates, biber, yeşil soğan ise bir bahar salatası olan “kısır” oluverir. Haşlanmış patates ile harmanlanan limon ve sumakla ovulmuş soğan, zeytinyağı, biraz ince kıyım maydanoz “patates salatası” olarak sevilerek yenen en doyurucu salatalardan biridir.
“Meze” sınıfına girmekle birlikte yöresel Gavurdağı, Bostana, Kaşık salatası, Acılı ezme gibi çeşitleri de yabana atamayız.
Lezzetli bir salata hazırlamak için birinci kural malzeme taze olmalı. İkinci kural ise yeşillikler (kıvırcık, marul, roka, marul, maydanoz vb) yıkandıktan sonra mutlaka kurulanmalı. Aksi halde ıslak kalan yeşillikler sosu tutmaz ve sos tabağın dibine süzülür. Yerken lezzet almak için sürekli salatayı karıştırmanız gerekir. Domatesler ince kabuklu ise soymaya gerek olmaz. Ancak kalın kabuklu ise soyulması gerekir. Salatalıklar alaca soyulursa hem görüntü hem lezzet daha dengeli olacaktır.
Yeşillikleri bıçakla doğramak yerine elde parçalara bölmek salatanın daha canlı ve diri kalmasını sağlar.
Soğanlar mümkün olduğunca ince ve piyazlık ya da yarım ay doğranıp salataya eklenmeden önce hafif tuz ve limon suyu eklenerek karıştırılırsa salata içinde dengeli bir şekilde dağılacak, lezzet katacaktır.
Doğrama işinde iyi kesen bir bıçak ve bir kesme tahtası kullanılırsa hem işi kolaylaştırır hem de malzeme hırpalanmadan, ezilmeden kesilip doğranmış olur.
Salatanın sosu sofraya gelmeden hemen önce eklenmeli ve harmanlanmalıdır. Soslandıktan sonra bekletilen salata çökmeye başlar, taze görüntüsünü kaybeder. Malzeme limon ve tuzun etkisiyle ölmeye başlar.
Salatalarınızı fesleğen, reyhan, nane gibi taze, hoş aromatik otlarla kokulandırmak hem iştah açar hem salatanın lezzetini artırır. Salatanın adının nereden geldiği de merak edilir. Bazen sosundan, bazen görüntüsünden, bazen malzemesinden ve bazen de bir bölgeden gelir. Örneğin Sezar salata, Capresse (Kapris), Gavurdağ, mevsim salata gibi.
Makarna, karabuğday, yeşil mercimek, peynir çeşitleri, söğüş olarak hazırlanmış tavuk ve füme kırmızı etler, konserve veya füme balıklar, ızgara veya sote mantarlar, çeşitli turşular, siyah ve yeşil zeytin çeşitleri, mısır, kapari gibi pek çok farklı tat ve görünümde malzeme, taze salata malzemesi ile buluşurlar. Salata doyurucu olduğu kadar hafiftir de. Sindirimi kolaydır. Öğlenleri doyurucu bir protein eklenmiş salata tercih edilirken akşamları daha hafif salatalar tercih edilmelidir.
LEZZET KATAN SOSLAR
En temel klasik salata sosu zeytinyağına aynı miktarda limon suyu ve yeteri kadar tuz eklenerek çırpılan sostur. Limon yerine sirke kullanılır ya da az sirke az limon ve zeytinyağ birlikte çırpılıp salataya eklenir.
Mayonezli, hardallı, nar ekşili, balzamikli, peynirli soslar biraz daha kıvamlı ve rengiyle de salatada farkedilen, salata malzemesine iyi tutunan soslardır.
Salatalarınız için yapacağınız soslarda soğuk sıkım zeytinyağı, taze sıkılmış limon suyu, biraz portakal veya bulursanız mevsiminde turunç suyu; yine mevsiminde koruk suyu ve ekşisi kullanmayı tercih edin.
Sos bir anahtar gibidir. En basit salatayı bile şahane bir ziyafete dönüştürebilir.
Soslarınızda ve salatalarınızda mümkün olduğunca değirmen karabiber ve değirmen kaya veya deniz tuzu kullanın. Taze kekik, taze nane, birkaç taze fesleğen yaprağı eklediğiniz sosu blendırda kıvamlı ve renkli bir hale getirmeniz mümkün. Aynı İtalyanların mozarella ve domatesle yaptıkları kapris salatasına renk ve lezzet katan yemyeşil pesto sosu gibi…
*Salataya eklenen soslar, tatlı, tuzlu, ekşi, asidik bir birleşim olup salatayı oluşturan malzeme ile buluştuğunda sadece lezzet katmakla kalmaz sağlığa da katkı sağlar. Sindirimi yani hazmı kolaylaştırır. Bağırsak sistemini düzenler. Sirke, limon ve yeşillikler antioksidan yani toksin atıcıdır.
Kapris Salata
Malzeme:
Mozzarella peyniri
Olgun domates
Taze fesleğen
Zeytinyağı
Sarımsak
Tuz
Domatesler ve mozzarella peyniri aynı kalınlıkta dilimlenerek tabağa dizilir. Fesleğen yaprakları zeytinyağı ve tuz ile blendırda sos haline getirilip tabağa gezdirilir.
Balıklı Renkli Salata
Kırmızı soğan
Mor lahana
Marul veya kıvırcık
Roka
Pişmiş ve kılçıkları alınmış soğuk levrek veya çipura
Zeytinyağı, limon, tuz, karabiber
Mor lahanayı ince kıyıp bir kaba alın ve üzerine biraz limon sıkıp bir tutam tuz ekleyip elinizle ovun. 10-15 dk bekletin. Diğer malzemeyi de yıkayıp kurulayın ve uygun boylarda doğrayın. Tüm malzemeyi bir kaba alın. Sosunu çırpıp ekleyin ve salatayı harmanlayın. Servis kasesine alıp üzerine balık etlerini ilave edip servis yapın.
Peynirli Makarna Salatası
Haşlanmış soğuk makarna
Domates
İzmir tulum veya eski kaşar peyniri
Maydanoz
Yeşil veya kırmızı biber
Yeşil soğanın sapları
Zeytinyağı, tuz
Malzemeyi doğrayın. Peyniri küp küp kesin. Makarna ile malzemeyi birleştirip zeytinyağı, tuz ilave edip karıştırın. Servis yapın.
